Hij wordt ook wel de hondenkop genoemd en in een uurtje leg je er 37,5 kilometer over af. Over de Berlijnse Ringbahn worden dagelijks zo’n 400.000 forensen, toeristen en een occasional dakloze vervoerd. In deze long read lees je alles over de Ringbahn en neem ik je mee tijdens mijn ritje langs alle stations. Einsteigen bitte!
De ringbahn is belangrijker voor het Berlijnse openbaar vervoer dan je wellicht op het eerste gezicht zou denken. Het is een van de snelste mogelijkheden om snel van A naar B te komen in de stad en in korte tijd grote afstanden af te leggen. Mede door bombardementen in de Tweede Wereldoorlog, de Berlijnse muur en daarop volgend een jarenlange boycot van de S-bahn door West-Berlijners, heeft de ring een bijzondere geschiedenis. Vanuit het raampje van de treinen krijg je bovendien een goed beeld van de verschillende wijken en subculturen die Berlijn zo’n rijke stad maakt. Ik stap in op Schönhauser Allee en reis met de klok mee.
Toen ik nog in Pankow woonde, stapte ik vrijwel altijd aan de noordkant van de ringbahn op station Schonhauser Allee op. Er is officieel een vast tijdschema, maar ongeveer elke vier á vijf minuten vertrekt er wel een trein. Je kunt in twee richtingen de Ringbahn rijden, met de klok mee (S41) en tegen de klok in (S42). Terwijl ik wacht, geniet ik van alle mensen op het perron en bekijk ik de oude tegels. Dit ringbahnstation werd aangelegd in 1879 en ligt in een diepe geul onder straatniveau. Zo zie je duidelijk waar Prenzlauer Berg haar naam aan te danken heeft! De S41 komt binnenrijden en ik stap in. We gaan met de klok mee! Na vertrek zie je aan weerszijden de balkonnetjes en ramen van prachtige alt-bau huizen. De meeste panden zijn in moderne en gerenoveerde staat, een enkelling heeft nog in z’n pre-Wende jasje aan en is grauw en beschadigd.
De trein remt af en we komen op onze eerste stop. De dakloze meneer die net nog de straatkrant Motz probeerde te verkopen, stapt weer uit om in de volgende wagon van dezelfde trein weer in te stappen. Het oude stationshuis van station Prenzlauer Allee is nog volledig in originele staat zou je denken. Maar niets is minder waar. De ingang raakte zwaar beschadigd in WO2 en is in de DDR tijd nooit hersteld. Pas na de Wende is het gerenoveerd en weer in oude staat hersteld. Vanwege de oude flair vind ik dit een van de mooiste ringbahnstations!
Een Ringbahn om de stad
In 1838 werden de eerste sporen gelegd in Berlijn voor de Stadtbahn. Verschillende lijnen werden gebouwd om belangrijke wijken te kunnen verbinden. Maar al die verschillende lijnen liepen kris-kras door de stad en zo werd het steeds lastiger om goed over te stappen of goederenverkeer te vervoeren. In 1844 werd er gesproken om deze stukken rails aan elkaar te verbinden door een nieuw stuk spoor, aan de rand van de stad. Aanvankelijk werden de eerste stukken aangelegd op straatniveau maar vanwege de vele spoorwegovergangen en de drukte met ander verkeer zorgde dit natuurlijk voor problemen en ongelukken.
Tijd voor een nieuw plan, zo werd er gezegd in 1851. Er moest een goede verbinding komen tussen alle hoofdstations, zowel voor mensen als goederen. En bovendien moest het spoor boven straatniveau zijn, om snelle verbindingen te kunnen garanderen. In 1867 waren zowel de financiering als de bouwplannen gereed en vier jaar later was het eerste stuk spoor klaar, van Moabit via het oosten over Ostkreuz naar Schöneberg. Vier sporen in totaal, twee voor personenverkeer, twee voor goederen. Het industrieterrein ten noorden van Berlijn bij de Westhafen en de grote vee- en slachtindustrie ten oosten van de toenmalige stadsrand (nu bij Storkower Straße) worden ook aangesloten op het spoor. Nadat ook het westelijke deel van de ring in 1877 (Schöneberg – Moabit) in bedrijf is genomen, is er een spoor-ring om de stad gebouwd. 36 Kilometer lang, 12 stops en het spoor krijgt haar naam: ‘Ringbahn’.
De omgeving verandert en wijkt terug. We passeren het Zeiss-Groß-planetarium en de eerste Plattenbauten doemen op naast het spoor. Aan de rechterkant richting de stad lopen talloze sporen, staan verwoeste en bekladde spoorhuisjes en staan wagons te wachten op transport. De trein remt weer af.
We stoppen bij Station Greifswalder Strasse, terwijl ik rechts over de Greifswalder Strasse uitkijk richting het centrum, naar de Fernsehturm. Het Ernst Thälman park ligt aan het spoor en je hebt goed zicht op de zeshoekige prestige-plattenbauflats die achter het park staan. Het spoor is hier breed en wagons met chemicalien staan hier gerangeerd, wachtend tot ze weer worden opgehaald. In de DDR tijd werd dit rangeerterrein en bijbehorend industriegebiedje veel gebruikt, nu is het overduidelijk in verval. Het is niet echt mijn favoriete station en ik ben blij dat we weer doorrijden.
Richting Station Landsberger Allee zie je pas goed dat we in de voormalige Oost-sector zijn. Plattenbau en industrie wat de klok slaat, zichtbaar voor iedereen. Veel overheidsbedrijven zitten in de oude pre-fab flats bij dit station, zoals het Jobcenter (voor mensen in de bijstand), het Arbeitsamt (voor werklozen die recht hebben op een reguliere uitkering) en nog vele andere financiele instanties. Waar het op andere stations buiten de spits nog wel eens rustig kan zijn, is het hier een drukte van belang.
We passeren station Storkower Strasse, waar een oude loopbrug van 550 meter lang overheen loopt die de Lange Jammer heet, terwijl we uitkijken over het voormalig veefok- en slachtterrein wat tegenwoordig een terrein met winkels en supermarkten is geworden, voorzien van een grote parkeerplaats. We zijn inmiddels aanbeland in de wijk Friedrichshain en zien aan de linkerkant de Plattenbauten van Lichtenberg opdoemen.
Naast die plattenbauten staan ook nog een paar mooie oude Mietskasernen, de grote alt-bauflats die Lichtenberg nog heeft. We rijden station Frankfurter Allee binnen, waar we even snel uitstappen. Even een flesje water halen en even genieten van het zonlicht. Veel is er niet te zien op dit station, wel is het een handig overstap-station op de lijn U5 naar Hauptbahnhof of verder het oosten in, richting het schattige dorpje Honöw. Aan de overkant van het perron staat een vrouw ruzie te maken met een controleur, boos dat ze niet terug mag reizen op de Ringbahn met een enkele reis ticket. Ik strek even de benen en hoeven niet lang te wachten op de volgende rit, na vijf minuten komt de trein al binnen gereden.
Met mooi weer is het de moeite waard om rechts uit het raam te blijven kijken na vertrek: bij het passeren van de Frankfurter Allee heb je een prachtig uitzicht. De Frankfurter Tor, Karl Marx allee en de Fernsehturm baden in het zonlicht. Het is maar in een flits, maar het is prachtig! We rijden vlot door en passeren rechts de alt-bau van Friedrichshain. Minder netjes dan de alt-bau in Prenzlauer Berg, her en der een tegendraadse leus op de muren gekalkt. Links het uitzicht op nog meer plattenbau en een vervallen industrieterreintje waar vroegere een aantal leuke clubs zaten.
We rollen het hypermoderne station Ostkreuz binnen. Je zou het niet zeggen, maar qua verbindingen is Ostkreuz een van de grootste stations van Berlijn! Het eerste kwart van de Ringbahn zit er nu ook op. Als we niet waren uitgestapt op Frankfurter Allee waren we exact 15 minuten onderweg geweest. Vanaf Ostkreuz kun je overstappen op de stadslijn (S5/S7/S75) richting Alexanderplatz, Friedrichstrasse en Hauptbahnhof of de andere kant op, richting Lichtenberg, Köpenick, Strausberg, Marzahn of zelfs naar Ahrensfelde. Ook rijden hier de S8 en S85 langs, die naar het zuid-oosten van de stad aan de zuidkant van de Spree gaan. In de verte zie je de stad liggen, met daarvoor de Modersohnbrücke en de Warschauer Brücke.
Elektrificatie van de Berlijnse Ringbahn
Vanaf 1920 komt er een discussie op gang om de Ringbahn op elektriciteit te zetten. De vooruitgang hou je niet tegen dus na een boel testen, wordt tussen 1927 en 1928 op de ring per elk spoor een extra rails aangelegd, als geleider voor de treinen. Dit systeem bestaat tot op de dag van vandaag nog. De ontwikkelingen gaan daarna hard. Vanaf 1930 komen er meer en meer stations bij en kun je via steeds meer S-bahn stations makkelijker overstappen op de U-bahn. In hetzelfde jaar wordt de Stadtbahn omgedoopt tot ‘S-bahn systeem’.
Dan volgt de oorlog. In 1944 wordt de Ringbahn op de eerste plekken onderbroken door schade van bombardementen. Met name Gesundbrunnen, Beusselstrasse, Halensee, Treptower Park en Landsberger Allee zijn zeer zwaar beschadigd. De stroomvoorziening in Wedding en Treptower park, vele bruggen en sporen; alles ligt op z’n gat. Pas in juni 1945 wordt voorzichtig geprobeerd om de sporen en stations weer wat te herstellen, zij het provisorisch wegens gebrek aan materieel en mankracht. Gedeeltelijk wordt de ring weer in gebruik genomen en in 1946 rijdt de ring weer, weliswaar met onderbrekingen – door de vier sectoren waarin Berlijn na de oorlog in verdeeld is.
We rijden door langs station Treptower Park, nadat we even voor aankomst al de Molecule Men in de Spree zagen staan. Een modern en vrij sfeerloos station maar gelegen aan het prachtige Treptower park, waar ook het bekende Sovjet monument te bezoeken is.
Veel S-bahntreinen buigen na Treptower Park af richting Schöneweide of naar Flughafen BER, maar wij vervolgen de ring richting station Sonnenallee. Dit station ligt in de voormalige West-sector, niet al te ver van de voormalige grensovergang Sonnenallee. We zijn aangekomen in de wijk Neukölln en dat is te zien. Het is hier wat drukker, naast het station zijn felverlichte späti’s waar je ook döner kebab kunt kopen en het publiek in de S-bahn is jonger en cultureel gevarieerder dan eerder op de ring. Het gezicht van Berlijn kan dus enorm veranderen tussen twee stations in!
Züruck bleiben bitte! De deuren sluiten en de trein hobbelt met een flink vaartje door naar station Neukölln. Hier is het pas echt druk, nog meer dan op de vorige stop. Heel veel mensen stappen uit, nieuwe passagiers stappen in, er breekt nog net geen gevecht om zitplaatsen uit. Om dit S-bahn station heen liggen ook veel winkelcentra, wat de drukte verklaart. Shoppende jonge meiden met verkreukelde Primarktassen passeren oude vrouwtjes, zeulend met zware boodschappenkarretjes (ook wel Rentner-Porsche genoemd). Een paar kerels in werkkleding met een biertje in de hand zitten lui op een bankje te wachten.
Terwijl we voorbij de prachtig gekleurde alt-Bau woningen van Neukölln razen, is aan de linkerkant van de trein weer een groot rangeerterrein te zien. Hier lijkt het spoor wel kilometersbreed en vooral heel erg leeg. We rijden station Hermannstrasse binnen, aan de zuid-westkant van Neukölln. Dit station is misschien wel het meest kleurrijke station op de hele lijn, met de felgroene en helblauwe kleuren. Niet voor niets, deze kleuren symboliseren samen met de kleuren van de U-bahn dat het hier om een belangrijk knooppunt in het OV-net gaat. Sinds de aansluiting van de metrolijn U8 op Hermannstrasse, is dat ook het geval.
Na Hermansstrasse wijkt de bebouwing al snel terug. We passeren een flink aantal volkstuintjes die aan het spoor gelegen zijn en niet lang daarna doemt rechts de grote mooie leegte op die we kennen als Tempelhofer Feld, het voormalige vliegveld dat tegenwoordig recreatiegebied is. Vanaf Station Tempelhof ben je al snel op het veld maar er zijn ook plannen om tussen Tempelhof en Hermannstrasse nog een extra S-bahn stop aan te leggen, die Tempelhofer Freiheit moet gaan heten (anno 2021 is daar nog niets over bekend).
De Reichsbahn en de boycot
Vanaf het moment dat Berlijn in de Amerikaanse, Franse, Engelse en Sovjet sectoren is verdeeld, komt de kracht van de Ringbahn naar boven. Via dit S-bahn net kunnen mensen makkelijk tussen de sectoren reizen en in contact blijven met elkaar. Tot augustus 1961. De muur splijt alles in tweeën en is onverbiddelijk. De ring wordt onderbroken tussen Schönhauser Allee en Gesundbrunnen en tussen Treptower Park en Sonnenallee om de muur door te kunnen laten. Hele delen van het spoor veranderden in Todesstreifen en in beide stadsdelen wordt het hele S-bahn systeem op de schop genomen. De Deutsche Reichsbahn (uitbater van de S-bahn) komt in de handen van de Sovjets en zij weten er wel raad mee. De D-mark is een veel sterkere munt dan de Ost-mark en zo kan de DDR behoorlijk wat geld verdienen aan de West-Berlijners die de S-bahn gebruiken.
Willy Brandt, op dat moment nog burgemeester van Berlijn, roept op tot een boycot van de S-bahn ‘omdat de westgelden voor de aanschaf van prikkeldraad worden gebruikt’ . Vanaf dat moment stort het West-Berlijnse S-bahn verkeer in, waar de Oost-Duitsers het net juist enorm uitbreiden. Tijdelijke buslijnen worden ingezet door heel West-Berlijn, ter vervanging van het S-bahn net. De U-bahnlijnen worden sterk uitgebreid. Uit plattegronden en op straat worden seinen, bordjes en alle tekenen van de S-bahn verwijderd. Metro’s en bussen geven de S-bahn niet meer aan als overstap-optie en in boekjes voor toeristen wordt met geen woord over de S-bahn gesproken. Toch blijven de treinen gewoon rijden, bestuurd door Oost-Berlijners. Ze vervoeren nog geen 5% van de West-Berlijners, veel stations raken sterk in verval.
In de verte doemt ze al op, de bekendste attractie van heel Sudkreuz: de Ikea. Na een korte rit langs weer een groot rangeerterrein, met de nodige bedrijven, opslag en klein industrie eraan gelegen, komen we aan op station Sudkreuz. We zijn exact op de helft van onze rit en inmiddels alweer een goed halfuur onderweg. Net als Ostkreuz is dit station een belangrijk kruispunt, maar dan met de Noord-zuid lijn van de S-bahn, die het noorden van Berlijn (Oranienburg, Buch, Pankow) verbindt met de rest van de stad en het zuiden. Net als Ostkreuz is dit een hypermodern station, met aan de zuidkant een groot gebied met veel woonwinkels en bouwmarkten. Toch ziet het er uitgestorven en onaantrekkelijk uit. Typisch Duits om zo’n functioneel station te bouwen dat verder weinig karakter heeft.
Op naar de tweede helft. We passeren de beroemde gasometer en dan weet je genoeg: we zijn in Schöneberg! Station Schöneberg is een mooi station, met houten panelen en veel glas in ijzer. Dit is een van de weinige stations dat onbeschadigd door de Tweede Wereldoorlog is gekomen. Wil je een dagje naar de Wannsee of Potsdam? Dan kun je op dit kruisstation nog overstappen op de S1.
Langzaam maar zeker wordt de A100, de snelweg rond het westelijke deel van het centrum steeds zichtbaarder. Naast het spoor razen auto’s en vrachtwagens over de weg en lijken een wedstrijdje te doen met de S-bahn treinen. Station Innsbrucker platz ligt op de rand van twee woonwijken op een verhoging tussen spoor en snelweg. Terwijl aan beide kanten het verkeer voorbij raast, zie ik hier de eerste reclame op de afgesneden facades van de vele woningen naast de Sbahn. Matrassen, woonwinkels en verhuizers: alles wordt aangeboden. Maar de meeste reizigers zien er niets van. Een groot deel zit diep weggedoken in het beeldscherm van hun telefoon, een behoorlijk aantal mensen zit een boek te lezen, anderen doen een dutje of staren in de verte uit het raam, zonder echt iets te zien. Het is vrij stil in de trein, gesprekken worden op fluistertoon gevoerd.
Niet veel laten passeren we station Bundesplatz, waar de overstap naar de U9 je verder leidt naar Steglitz of je terug brengt naar de stad via Station Zoölogischer Garten. Snel boemelen we alweer door en komen we terecht op halte Heidelberger Platz. Ooit heette dit station ‘Smargendorf’ (wat klinkt als smerig dorp vind ik) en functioneerde de entree van het station in de jaren ’80 als nachtclub. Het naastgelegen U-bahnstation is overigens een van de mooiste stations van Berlijn, de moeite waard om even te bekijken als je tijd hebt!
Na vertrek passeren we het enorme Kraftwerk Wilmersdorf, een energiecentrale. We worden nog steeds begeleid door de autoring van Berlijn en de woonwijken lijken hier verder van de Ringbahn af te liggen, in tegenstelling tot aan de oostkant van de stad. Inmiddels aangekomen in de wijk Wilmersdorf, stoppen we op station Hohenzollerdamm. Als je in de trein zit zie je er niet zoveel van, maar dit station heeft werkelijk een prachtige ingang! We stappen weer even uit, wandelen wat rond over het perron, dat ook nog volledig in jaren ’20 stijl is. De chique flair van het naastgelegen Charlottenburg is hier onmiskenbaar.
Charlottenburg is niet meer ver weg. Bij station Halensee begint de Kurfürstendamm, de lange bekende winkelstraat uit West-Berlijn. Het is de moeite waard om eens aan deze kant de Ku’damm af te wandelen richting Zoölogischer garten. Met name de Adenauerplatz is gezellig en biedt een paar mooie terrassen. Niet ver van dit station is ook het meer Halensee te vinden, wat in verbinding staat met de Wannsee.
De S-bahn staking van 1980
Door het gebrek aan reizigers en desondanks stijgende kosten, ontstaat er een enorme schuld voor de Oost-Duitse Reichsbahn. Alles wordt er aan gedaan om te bezuinigen. Kortere treinen, minder treinen. Zuinigere dienstregelingen. De Oost-Duitsers bieden de West-Berlijners zelfs aan om de S-bahn over te nemen of te pachten. Maar het West-Berlijnse bestuur wijst dit af en meent dat West-Berlijn de S-bahn niet nodig heeft, door het goede U-bahn-net en door de vervangende bussen, die van tijdelijke naar vaste lijnen zijn gegroeid. De Reichsbahn ontslaat 78 medewerkers in januari 1980 en kleedt het sociale stelsel uit. Het personeel begint behoorlijk te morren en is het eigenlijk zat.
Wanneer er in september 1980 zeer matige loonsverhogingen voor de West-Berlijnse medewerkers en vervolgens een nog sterkere inperking van het S-bahn-net worden aangekondigd, legt het personeel het werk uit protest neer. Het gehele Berlijnse S-bahn net (of wat daar nog van over is) komt tot stilstand, terwijl de stakers loonsverhoging en een normale dienstregeling eisen. Later komt hier nog de eis bij om het beheer van de S-bahn van de Oost-Duitsers volledig aan de West-Duiters over te dragen. De Sovjets ontruimen de stakerspanden met geweld en 200 West-Berlijnse werknemers worden ontslagen. De staking is voorbij maar voor de Deutsche Reichsbahn is het einde in zicht. De dienstregeling stelt nog nauwelijk iets voor en het West-Berlijnse deel van de Ringbahn ligt volledig uit de dienstregeling. In totaal wordt ruim 72 kilometer van het West-Berlijnse S-bahn net gesloten, een inktzwart moment in de geschiedenis van de lijn.
Station Westkreuz is een bijzonder station. Voor dit station bestond, deden de ringbahntreinen station Charlottenburg aan, dat op de stadslijn ligt. De noodzaak voor een station als Westkreuz – dat de Stadtbahn en de Ringbahn met elkaar verbindt – was overduidelijk en het werd gebouwd in de jaren ’20. In de jaren ’80 lag het gedurende de boycot jarenlang stil maar na de Wende kreeg het station haar belangrijke functie als overstapstation geleidelijk weer terug.
Oorspronkelijk heette het station trouwens “Witzleben”, naar de buurt waar het naast ligt. Sinds 2002 heet het station Messe Nord/ICC, naar het beurs- en congrescentrum dat ernaast gelegen is. Hier werden vaak grote evenementen georganiseerd en was het vaak erg druk, tot het pand in 2014 gesloten werd. Bij de naastgelegen Messe zijn wel vaak grote evenementen. Ook zie je vanuit de trein de Funkturm, de radiotoren die destijds in West-Berlijn werd gebouwd. Hij doet me altijd een beetje aan de Parijse Eiffeltoren denken.
Het is maar een klein eindje verder naar de volgende halte. Toen de hal van station Westend als gevolg van de boycot in de jaren 80 werd gesloten, werd het hergebruikt als kunstatelier en expositieruimte voor de West-Berlijnse kunstenaars.
We buigen af voor de laatste bocht naar het oosten en zijn aan de bovenkant van de ring aangekomen. Station Jungfernheide is een relatief klein station maar ligt wel aangesloten op het regionale treinnet én op de U-bahn. Ook weer een belangrijk overstapstation dus! Aan de noordkant stegen jarenlang de vliegtuigen van vliegveld Tegel op, tegenwoordig is het er stil. Wel ligt er nog een groot industrieterrein. Gezellig is het niet, functioneel vooral. Weinig mensen kijken nog op of om, een enkeling stapt nog snel uit voor het rode licht boven de deur weer brandt en de deuren sluiten. De U-bahn is overigens wel een spannend station, met typische jaren ’70 kleurtjes.
Station Beusselstrasse ligt midden in de industrie rondom de Westhafen van Berlijn. Waar ik in de veronderstelling was dat na de Wende álle industrie wel uit de stad was verdwenen, wordt hier gewoon nog overslag gedaan en staan hier werkende fabrieken. Naast Beusselstrasse ligt een goederenstation en op een prachtig oud pakhuis aan het water prijken de letters Behala: Berliner Hafen- und Lagerhaus AG, uit 1923. Het heeft iets nostalgisch en ouderwets, de logge haven, zo midden in de stad.
Slechts een paar meter verderop stoppen we op de halte die haar naam aan het gebied te danken heeft: station Westhafen. Het station ziet er relatief nieuw uit, ondanks dat het in een gebied met veel geschiedenis ligt. Naast het station ligt het enorme Kraftwerk Moabit, rechts van het station de gelijknamige wijk. Ondanks dat de zon uitbundig schijnt, oogt het allemaal wat troosteloos. Ik maak nog snel een paar foto’s en stap weer in.
Station Wedding lag vroeger niet op een verhoging, maar omdat een groot deel van het spoor opnieuw gebouwd moest worden, werd het bij de nieuwbouw maar wel verhoogd. Treinen die van en naar Hauptbahnhof rijden komen hier veelvuldig langs zonder te stoppen en veel mensen stappen hier over op de U-bahn richting het centrum. Ooit was dit een van de oudste S-bahn haltes van de Ringbahn, maar op de oude ingang aan de oost-zijde na, is daar niet veel meer van te zien.
Na de Wende
Bij de West-Berlijners komt door de grote staking ineens de S-bahn terug in het bewustzijn en de politieke druk om de vervelende situatie te veranderen neemt toe. Uiteindelijk neemt de BVG in 1983 de exploitatie van de S-bahn over van de Oost-Duitse Deutsche Reichsbahn en komt er een einde aan decennia ellende. Langzaam komt de S-bahn weer in de gratie bij de West-Berlijners maar hard gaat het nog niet. Dan valt in 1989 de Berlijnse muur. Een maand later gaat het zuidelijke deel van de Ringbahn weer open, tussen Neukölln en Westend. Vier jaar later neemt de Deutsche Bahn het hele S-bahn-net over van de BVG. Er komt geld beschikbaar om de S-bahnring weer werkend te krijgen en dan gaat het ineens snel.
- April 1997: het stuk ring tussen Westend en Jungfernheide wordt weer geopend
- December 1997: het spoor tussen Treptower Park en Neukölln wordt weer aangesloten en Sonnenallee weer toegevoegd aan het S-bahn-net.
- Juli – September 1998: Het tracé tussen Greifswalder Strasse en Ostkreuz wordt in 1998 grondig verbouwd.
- December 1999: het spoor tussen Jungfernheide en Westhafen wordt weer begaanbaar gemaakt.
- September 2001: eindelijk wordt het stuk spoor tussen Gesundbrunnen en Schönhauser Allee gesloten, waar de S-bahn tijdelijk over het spoor van het reguliere treinverkeer rijdt.
- Juni 2002: met de nieuwbouw van station Wedding wordt het allerlaatste stuk ring tussen Westhafen en Gesundbrunnen weer gesloten. Na 41 jaar is de Berlijnse Ringbahn weer één geheel.
- Juni 2003: het tracé wordt nog snel aangepast tussen Gesundbrunnen en Schönhauser Allee zodat er ook weer naar Bornholmer Strasse gereden kan worden (was ook 28 jaar lang spookstation).
- Mei 2006: Het ringbahnverkeer wordt voor het eerst sinds 1944 weer ingezet, twee treinen gaan voltijd het tracé rondrijden. De S41 (met de klok mee) en S42 (tegen de klok in).
Sterk bewust van het historische stukje spoor waar we over rijden, komen we aan bij de één na laatste halte van ons rondje over de Ringbahn. Station Gesundbrunnen. Een nieuwerwets gedrocht (pardon my french), dat net als Sudkreuz en Ostkreuz meer functioneel dan mooi is, dat nog altijd wordt verbouwd. Omdat het station altijd al Gesundbrunnen heeft geheten, is het nooit hernoemd naar Nordkreuz, maar zo functioneert het station wel degelijk. Jarenlang was dit dé eindhalte voor West-Duitsers, en niet in de laatste plaats om die reden, is dit station nog steeds belangrijk voor het bus- en metronet van de stad.
De deuren sluiten voor de laatste keer en ik kijk rustig uit het raam terwijl we langzaam uit het station vertrekken en afdalen naar een korte tunnel. We rijden onder het Schwedter Steg door en ineens bevinden we ons met de trein weer in de greppel waar station Schönhauser Allee aan ligt. Aan de rechterkant zie je nog een glimp van het oude Prenzlauer Berg, de ooit zo vervallen wijk, destijds bewoond door punkers en bohemiens, die voor de Wende daar redelijk met rust gelaten werden.
De trein rijdt station Schönhauser Allee weer binnen en stopt. Ausstieg links. Ik blijf nog even op het perron staan als de trein weer aan een nieuw rondje Berlijnse Ringbahn begint.
Om dit artikel te kunnen maken heb ik een behoorlijk aantal bronnen moeten raadplegen. Er zitten een paar prachtige websites tussen, die werkelijk een schat aan informatie en oude foto’s bevatten. Als je meer wil weten, is het zeker de moeite waard om eventjes verder te klikken!
Geweldig stuk tekst! Leuk om te lezen!:)
Dankjewel Stefan, fijn om te horen!
Heerlijk om te lezen Emma. Eerst herken ik muziek van City, een voormalig Oost Duitse band toen je schreef over Prenzlauer Berg (Der King Vom Prenzlauer Berg) om even later meegevoerd te worden door een van de mooiste nummers / albums van David Bowie door de beschrijving van Neuköln/
Lachen moest ik vooral om het smerige dorp :-) en alles gelezen hebbende heb ik nog meer zin om Berlijn te ontmoeten. Dankjewel voor het schrijven ;-)
Hi Hans, wat gaaf dat je die muziek even deelt! Dat nummer van Bowie geeft inderdaad preciés de sfeer van het Neukölln van voor de mauerfall weer, erg treffend. Ben benieuwd wanneer je Berlijn bezoekt, maak je dan ook een rondje ringbahn? Dankjewel voor je compliment! Groetjes!
Ik hoop in het najaar eens tijd te maken voor een leuke stedentrip, Berlijn dus wellicht. Rondje ringbahn gaat hem zeker wel worden dan ja :D
Emma ontzettend bedankt voor je uitleg van Berlin heb het met veel plezier gelezen
Graag gedaan Henk, leuk om te horen! Dankje!
Wat hou ik toch van de S-Bahn & Berlijn…
Tof stuk!