De Reichstag is misschien wel een van de meest bijzondere gebouwen van Berlijn. In haar ruim 120-jarig bestaan, heeft het gebouw de Pruisische koningen meegemaakt, de Weimar Republiek, daarna het Derde Rijk en de Tweede Wereldoorlog en vrijwel direct daarna de Duitse deling. Pas sinds 1990 kent Berlijn – en dus ook dit gebouw – vrede. Mede daarom speelde de Reichstag een hoofdrol in de feestelijkheden rond de hereniging van de beide Duitslanden. Kortom, dit gebouw heeft een heleboel meegemaakt en is daarom een van de meest interessante stukjes van Berlijn. Tijd voor een blog dus, over de Reichstag, haar bijzondere geschiedenis!
Vanaf het moment dat ik in Berlijn kwam als toerist, heb ik altijd een fascinatie voor de Reichstag (of de Rijksdag, zoals Nederlanders ook wel zeggen) gehad. Ik bezocht het pand en de bijzondere koepel voor het eerst in 2007 en was hooked. Niet alleen door het uitzicht vanaf de koepel en dak van het gebouw, maar ook doordat ik me ineens bedacht dat het gebouw er na alles wat er gebeurd is, gewoon nog steeds is! Er is onnoemlijk veel platgegooid in Berlijn en uitgerekend dit gebouw bleef gespaard. Dat vind ik bijzonder. Sindsdien heeft de Reichstag een speciaal plekje in mijn hart gekregen en kan ik er nog steeds blij van worden om het gebouw te bezoeken.
Geschiedenis van de Reichstag
1871 – 1933 – Vorming van de Reichstag en ontstaan van het gebouw
In 1871 werd het Duitse Keizerrijk onder leiding van Otto Bismarck opgericht. Hij verenigde alle losse staatjes, waaruit Duitsland zoals we dat nu kennen, toen nog uit bestond. Keizer Wilhelm I van Pruisen werd op de troon gezet en moest het land gaan besturen, maar ondertussen werd er ook gewerkt aan een vorm van parlementaire democratie. Uit alle gebieden die daarvoor zelfstandig waren, werden vertegenwoordigers naar Berlijn gestuurd en zij vormden samen een soort parlement. Dit parlement werd Reichstag (Reich = rijks, tag = vergadering) genoemd.
Het wapen van de voormalige Keizers Wilhelm I en Wilhelm II zijn in het plafond van de galerij voor de ingang van het gebouw verwerkt.
Voor deze vertegenwoordigers in het parlement, was al snel een groot gebouw nodig, waar ze konden vergaderen. Na jaren van steggelen over welk ontwerp er gebruikt zou gaan worden, en op welk stuk grond er gebouwd zou moeten worden, werd uiteindelijk begonnen met de bouw van het Reichstaggebäude (het Rijksdaggebouw) in 1884. Tien jaar later, in 1894, was het gebouw klaar en kon het gebruikt worden. Officieel het het gebouw in het Duits dus ‘Reichstaggebäude’, maar in de volksmond werd dat afgekort tot Reichstag. In 1916 werd de tekst ‘Dem Deutschen Volke’ (Voor het Duitse Volk) aangebracht op de Reichstag, nadat Keizer Wilhelm II dit lang tegen had gehouden. Bizar detail: de bronzen letters werden gegoten door twee Joodse heren, Albert en Siegfried Loevy. Hun familie werd nog geen 25 jaar later slachtoffer van de Nazi’s. Bij de ingang van het gebouw is een kleine plaquette aangebracht, die aan dit feit herinnert.
1933 – 1945 – De Reichstag in de vuurlinie
In 1933 kwam Adolf Hitler aan de macht, nadat hij na verkiezingen met een meerderheid in de Reichstag tot Bundeskanzler was herkozen. Niet lang daarna ontstond er een gigantische brand in de glazen jugenstilkoepel van de Reichstag, die hoogstwaarschijnlijk is aangestoken. De Nederlandse communist Marinus van der Lubbe kreeg er de schuld van en werd geëxecuteerd. Na de brand werd het pand wel enigzins gerestaureerd, maar de glazen koepel die het pand sierde was zwaar beschadigd. Dit werd in de jaren daarna ook zo gelaten. Ondertussen had Hitler de gelegenheid gegrepen om nog harder op te treden tegen andersdenkenden, en begonnen de Nazi’s met het grootscheeps vervolgen en onderdrukken van politieke tegenstanders, joden en andere ‘ongewenste elementen’. Hierdoor werd de Reichstagbrand als het einde van de parlementaire democratie in Duitsland beschouwd. Het parlement zelf week vanwege de brand uit naar een ander gebouw, en vergaderde daar verder, maar had vanwege de meerderheid van Hitlers NSDAP, nog maar weinig in de melk te brokkelen. Hitler gebruikte de Reichstag als Ambtswoning, tot in 1943 de ‘Neue Reichskanzlei’ (een huzarenstukje van Albert Speer) klaar was. De Reichstag bleef toen als secundair gebouw in gebruik.
Tijdens de slag om Berlijn in April en Mei 1945, werd de Reichstag zwaar beschadigd. Het gebouw lag op slechts een paar honderd meter van de bunker van Hitler af, waardoor het dagenlang midden in de zwaarste vuurlinies lag, en dus de volle laag kreeg. Ook voor op het veld voor het gebouw werd heel erg zwaar gevochten tussen de Duitsers, die het pand wilden behouden en de Russen, die de Reichstag koste wat kost wilden veroveren. De Sovjets wonnen en op 2 Mei 1945 liet een Georgische soldaat de Sovjet-vlag wapperen op de Reichstag, als teken dat de Sovjets de Nazi’s hadden overwonnen. In de dagen en weken erna werd de Reichstag geplunderd, volledig door de Sovjets beklad met allerlei teksten, en eigenlijk van binnen totaal vernield.
In deze video zijn unieke sovjet propagandabeelden van de zwaarbeschadigde Reichstag (van binnen en buiten) te zien. Ook wordt de rode vlag gehesen op het gebouw, als teken van overwinning. Echter is het moment dat je in de video ziet in scene gezet, het échte moment op 2 mei is nooit vastgelegd op camera.
1945 – 1990 – De Reichstag op de grens tussen Oost en West
Na de Tweede Wereldoorlog kwam het gebouw in West-Berlijn te liggen, en liep de Berlijnse muur letterlijk op drie meter achter het gebouw langs. Hiermee kwam het gebouw nog net in het Westen, maar eigenlijk precies op de grens tussen de DDR en BRD te liggen. Hierdoor bleef de Reichstag lang als een verlaten gebouw staan, en speelde het geen rol van betekenis meer. Vanwege het feit dat het gebouw zo dicht bij de muur lag, werd het bovendien een symbool van de deling van Berlijn. Vanaf 1971 werd het gebouw daarom niet meer voor politieke zaken gebruikt, maar kwam het Duits Historisch Instituut erin. Gedurende deze jaren werd het immens beschadigde gebouw door de West-Berlijners ietwat gerestaureerd en langzaam ook wat gemoderniseerd.
1990 – nu
Na de Wende in 1989, en de hereniging van Duitsland, werd Berlijn weer hoofdstad van Duitsland. Er kwam er al snel een discussie op gang om ook om die reden de Reichstag in Berlijn weer te gaan gebruiken, voor het parlement van het herenigde Duitsland. Het Duitse parlement dat na de Wende gevormd werd, heette nu Bundestag en zetelde in Bonn, de oude West-Duitse hoofdstad. Veel politici, die woonden en werkten in Bonn, waren tegen de verhuizing naar Berlijn. Uiteindelijk werd er met maar een paar stemmen verschil vóór gestemd, en begon in 1995 de grootscheepse verbouwing van het gebouw – onder leiding van architect Sir Norman Foster – om het klaar te maken voor een nieuwe politieke taak. Hierbij werd besloten om de geschiedenis van het gebouw intact te laten. Zo zijn er her en der in het gebouw nog de bekladdingen van de Russen te zien en zijn ook andere artefacten bewaard gebleven. In 1999 kwam het Duitse parlement voor het eerst weer samen in de Reichstag.
De moderniseringen van het gebouw zijn met name in de hal erg goed te zien
De koepel
Naast vernieuwing van het Rijksdaggebouw, werd er ook besloten tot een nieuwe koepel, die het gebouw weer af moest maken. Het werd een bijzonder en modern bouwwerk, ruim 23 meter hoog, 40 meter breed en uit glas en staal gemaakt. Aanvankelijk werd er door het publiek wat afwijzend op de koepel gereageerd, het zou niet bij de klassieke Reichstag passen. Inmiddels is iedereen er aan gewend en kan niemand zich de Reichstag meer zonder koepel voorstellen. Het gebouw het gehele jaar gratis te bezoeken, echter dien je je wel vooraf (online) aan te melden. Hierover volgt later meer informatie.
Feitjes en weetjes over de Reichstag
- In 1995 pakten de kunstenaars Christo en Jeanne Claude de Reichstag helemaal in, in meer dan 100.000 m2 stof. Het kunstproject duurde slechts twee weken, en de Reichstag werd in die tijd door meer dan vijf miljoen mensen bezocht. Direct nadat het pand weer was uitgepakt, begon de grootscheepse verbouwing. Over het werk van Christo is een leuke tentoonstelling te zien, daar kun je hier meer informatie over vinden.
Photo: Wolfgang Volz. ©1995 Christo + Wolfgang Volz
- Jaarlijks bezoeken zo’n 3 miljoen mensen de Reichstag.
- Er zijn ook rondleidingen door de Reichstag, zodat je meer kunt bekijken dan alleen de koepel. Hiervoor moet je je ook online aanmelden.
- Als je vanaf de koepel recht door het midden naar beneden kijkt, kijk je direct de plenaire zaal van de Duitse Bundestag in. Dit is gedaan om de openheid van de Duitse democratie te symboliseren. Op goede dagen kun je dus het geluk hebben om Angela Merkel te zien speechen.
De Reichstag in Berlijn
Adres: Platz der Republik 1, Berlijn Mitte
OV: U55 Bundestag of S1/2/25 Brandenburger Tor
Openingstijden: De Reichstag is dagelijks geopend van 08.00 tot 24.00 uur. De laatste bezoekers worden uiterlijk om 22.00 uur binnengelaten.
Bezoek met rolstoel: De Reichstag is zogezegd ‘barrière frei‘, dat betekent dat je ook met een mobiliteits-handicap de Reichstagkoepel kunt bezoeken.
Website: www.bundestag.de
Let op: In verband met de 27e bijeenkomst van de Europese top over Veiligheid en Europese samenwerking, is de gehele Reichstag, inclusief dakterras en koepel gesloten op:
- 7 juli 2018
- 8 juli 2018
- 9 juli 2018
- 10 juli 2018
- 11 juli 2018
Als gebouwen toch konden praten… Binnenkort maar echt echt echt een tripje Berlijn boeken!
Zou ik erg leuk vinden Aukje! Dan spreken we ook zeker iets af! :-)
Leuk!! We hebben heeeeerlijk gegeten bovenin de Reichstag alleen helaas nog niet een rondleiding gedaan. Volgende keer!
Veeeel hartjes voor Berlijn!
Wat leuk Lies, het restaurant ben ik inmiddels ook geweest en komt in het tweede deel aan bod!
Nice Emma! Ik zou elk weekend wel in Berlijn willen zijn, nog zoveel te zien of parken om in te liggen met een biertje
Daar kan ik me wel iets bij voorstellen, Berlijn is echt een topstad om gewoon in te relaxen! Zou ik zelf ook best vaker kunnen doen! :-)
Wat een super site!! Heb net een online reservering gedaan voor 5 december v.d Reichstag! Wij gaan van 2 t/m 5 dec. naar Berlijn. Ik ga snel verder lezen op je leuke site! :-) Gr. Annelies
Dankjewel voor je leuke compliment, fijn om te horen! Alvast heel erg veel plezier in Berlijn!