Als je leest over Berlijn, dan komen veel geschiedenisonderwerpen keer op keer terug. De Tweede Wereldoorlog en de Nazi-overheersing, de deling van de stad, de luchtbrug, de DDR, de Berlijnse muur en de Wende. Bekende onderwerpen, waar veel over geschreven en gezegd is en waar je, bij interesse, meer dan genoeg over kunt vinden. Maar Berlijn is meer dan alleen een stad met een gruwelijke geschiedenis van ellende. Want niet alleen de Wende is een prachtig verhaal, ook de bijzondere periode daarna is de moeite waard om over te vertellen. Want hoe ging het eigenlijk verder met Berlijn na die beruchte revolutie van 9 november 1989? Dat kun je vanaf heden ontdekken in de multimedia-expositie: Nineties Berlin.
Let op: Nineties Berlin is voor het laatst te bezoeken op zaterdag 28 december 2019!
Heb je interesse in geschiedenis? Dan heb je interesse in Berlijn. Maar de jaren ’90, die slechts zes weken na de val van de muur begonnen, die blijven behoorlijk onderbelicht. Enerzijds omdat de geschiedenis van de acht voorgaande decennia in Duitsland al zo overweldigend waren, anderzijds omdat het eigenlijk nog maar zo kort geleden lijkt, die jaren ’90. Voor mij voelen de ‘nineties’ als iets dat 10 jaar geleden was, geen 18 jaar geleden. Net als dat 1990 soms voelt als gisteren, maar toch het andere moment weer eeuwen geleden lijkt. In elk geval: de jaren ’90 in Berlijn waren boeiend en niet zo’n beetje ook. Probeer je eens voor te stellen: een muur die de stad altijd in tweeën spleet, is plotseling weg. Het regime dat de helft van de stad met harde hand bestuurde is ook als sneeuw voor de zon verdwenen en duizenden mensen hebben huizen, meubels en andere bezittingen achtergelaten en zijn vertrokken. Alles in de DDR was ooit van de staat (en dus van iedereen), nu was het van niemand en dus toch ook weer van iedereen. Mensen van over de hele wereld kwamen naar Berlijn. Ze maakten kunst, organiseerden feestjes in verlaten fabrieken en gebouwen, bezetten huizen, begonnen kleine bedrijven en nog veel meer. Het ooit zo gespleten en grauwe Berlijn veranderde langzaam maar zeker in een turbulente stad met dito uitgaanscultuur, waar de mogelijkheden eindeloos waren en het feestje nooit afgelopen was.
Dat bijzondere gevoel, van eindeloze mogelijkheden en leven alsof er geen morgen is, staat ook wel bekend als de ‘Berlin myth’, de mythe van Berlijn. En dat is precies waar de tentoonstelling Nineties.Berlin over gaat. Je wordt volledig ondergedompeld in het leven van begin jaren ’90 en beleeft de tien jaren tot 1999 helemaal opnieuw. Met geweldige beelden, kunstvoorwerpen, foto’s en talloze multimedia-opties, wandel je door een geweldige expositie die je niet alleen ziet maar ook hoort en zelfs voelt! Met een handige chatbot op de website en kleine verstopte nummers in de expositie, kun je direct met je smartphone informatie opvragen over foto’s, voorwerpen of andere onderdelen van de expositie!
De zes verschillende expositieruimtes voeren je langzaam maar zeker door de stad. Zo heet de eerste ruimte ‘Heartbeat of Berlin’, waar je de hartslag van de stad niet alleen kunt horen maar ook voelen. De tweede ruimte is gigantisch en meteen valt een scherm van 55 meter lang en 5,2 meter hoog op. Hier kun je een film bekijken over de Wende en de bijzondere periode daarna. Sla deze film niet over; deze vertelt je precies wat je weten moet om de rest van de expositie te kunnen begrijpen. Overigens is deze ruimte niet alleen bijzonder door het scherm, maar ook door het ‘eiland’ waar je op kunt zitten. Deze is namelijk in de vorm van Berlijn, de witte wanden in het midden – die het eiland in twee stukken delen – vormen exáct de loop van de Berlijnse muur. In die witte wanden zijn foto’s aangebracht van de Berlijnse muur. Zó symbolisch en doordacht, ik was behoorlijk onder de indruk!
In de ruimte Berlin Heads kun je gave artefacten bekijken en luisteren en kijken naar interviews met mensen die begin jaren ’90 bekend werden in Berlijn. DJ’s, politici maar ook een politie-agent die te maken kreeg met krakers én neo-nazi’s en meer. Stuk voor stuk bijzondere verhalen, die zeer de moeite waard zijn om te bekijken! Ze vertellen je precies hoe Berlijn ooit was en waar precies dat hele ‘arm aber sexy‘ nou vandaan komt. Centraal in deze ruimte ligt het hoofd van Lenin, symbool voor het verslagen communisme.
Natuurlijk is er niet alleen aandacht voor party-hearty in de expositie, ook de Berlijnse muur komt uitgebreid aan bod. Er zijn twaalf originele muurstukken naar de expositie gebracht, die weer aan elkaar zijn gemetseld en voorzien van de typische ronde bekapping. Hier kun je de muur aan twee kanten bekijken, aanraken en met de trap zelfs beklimmen! Ook wordt hier uitgelegd waarom de muur vrijwel direct na de val van de muur in Berlijn is weggehaald.
Aan de oost-zijde van de muur is tevens een bijzonder monument gebouwd. Want de muur is niet alleen boeiend, het was ook een tragisch symbool voor de moord op talloze Oost-Duitsers, die naar de vrijheid probeerden de vluchten. Volgens de officiële cijfers zijn er 140 mensen direct aan de Berlijnse muur omgekomen, maar dat nummer zelf zegt niet zoveel. Het is wat anders als álle namen op de muur vermeld staan, wat in deze bijzonder ruimte ‘Fear the wall‘ is gedaan. Niet alle doden kwamen direct om door kogels; velen zijn verdronken in de Spree of Havel, anderen raakten dodelijk verwond door de vele ‘veiligheidsmaatregelen’ op de Todesstreifen. In de expositie staat het vaste wapen van de Oost-Duitse grenssoldaten, de kalasjnikov, symbool voor de onmenselijkheid van de Berlijnse Muur.
Draaiden de nineties dan enkel en alleen om de ellende van de muur, huisbezettingen en politiek? Welnee! Want juist in die vrije en ongelimiteerde maanden na de Wende, herrees Berlijn uit de as van decennia oorlog en dreiging, als dé partystad van Europa. Uit Detroit in Amerika kwam namelijk een bijzondere muziekstroming overgewaaid, die veelvuldig terug te horen was in verlaten winkelpanden, fabrieksgebouwen en zelfs in een oude bankkluis (Tresor). Techno veroverde de stad al snel, DJ’s kwamen overal en nergens vandaan en de stampende beats werden gedraaid waar dat maar kon. Clubs werden overal en nergens geopend maar behoorden toentertijd nog zeer sterk toe aan een undergroundscene, waardoor je alleen via via hoorde waar je terecht kon voor een weekend lang dansen. In de tentoonstelling is deze lost world van Berlijnse techno neergezet als een doolhof, waar je al dwalend foto’s kunt bekijken van de oude Berlijnse technoclubs en andere bijzondere venues, die vandaag de dag niet meer bestaan. Ook is er een gave draaitafel waar je zelf als DJ aan de slag kunt om te dansen op de stampende beats van de Love Parade. Ik werd overigens van de ouderwetse techno zo vreselijk blij, dat ik een avondje de tijd heb genomen om wat oude technoplaten van labels zoals Tekknozid en Tresor bijeen te zoeken. Het is een fijn lijstje op Spotify geworden, met 30 tracks. Luisteren kan via deze link.
Niet overslaan: de ongelooflijk gave nineties-shop, met allemaal toffe neon en vrolijk gekleurde spulletjes, die ninetieskids (zoals ik) nog wel kennen van vroeger. Ook kun je hier échte stukken Berlijnse muur kopen (met certificaat). Pas goed op je portemonnee want hier word je heel hebberig van! Ook gaaf; hier hangt een énorm ijzeren drakenhoofd, waarvan de bek niet alleen oplicht maar ook rook uitbraakt als je op de knop ramt. Deze drakenkop is door de band Rammstein aan de expositie uitgeleend en stamt uit de Sehnsucht-tour uit 1997 (toen spuwde de kop natuurlijk nog vuur). Immers: de nineties in Berlijn draaiden natuurlijk niet alleen om techno, ook andere vormen van muziek zoals de industriële Tanzmetal van deze heerlijke band (ja ik ben fan) heeft haar wortels in Berlijn.
Het gevoel dat ik van deze tentoonstelling kreeg, was er vooral eentje van nostalgie en zelfs een beetje heimwee. Berlijn verandert ongelooflijk, wat in de meeste gevallen goed is maar soms ook een tikje téveel is. Zelf heb ik de jaren ’90 in Berlijn nooit gekend, maar toch herinner ik me nog illegale kroegen en clubs in verlaten woonhuizen, oneindige verlaten bedrijventerreinen en de bijzondere ‘in Berlin geht alles’ sfeer die ooit zo bij deze stad hoorde. Nineties.Berlin is een geweldige trip down memory lane, die je een kléin beetje het gevoel geeft hoe de sfeer in Berlijn moet zijn geweest, in die eerste paar jaren na de val van de muur. Het idee komt overigens uit de koker van de curatoren van het DDR-museum, die vrijwel allemaal de Wende en de bijzondere periode daarna hebben meegemaakt. Tijdens mijn bezoek sprak ik een van hen en hij zei: “we wilden geen museum maken maar een gave multimedia-ervaring, graag met veel muziek en dan het liefst heel erg luid”. Ik kan je zeggen dat dat in ieder geval gelukt is.
Kun je je de jaren ’90 in Berlijn herinneren en wil je die periode herbeleven? Of wil je een indruk krijgen hoe dat moet zijn geweest? Dan is deze expositie ook echt iets voor jou. Bedenk je wel dat je hier niet veel vitrines met spulletjes kunt bekijken, maar vooral de interactieve expositie beleeft en met multimedia bezig bent. Als je dat niet stoort en je zin hebt om je volledig onder te dompelen in een andere tijd, dan is deze tentoonstelling een absolute must-see!
Nineties.Berlin – Multimedia expositie in de Alte Münze
Adres: Molkenmarkt 2, Mitte
OV: S+U Alexanderplatz of U2 Klosterstrasse
Openingstijden: Dagelijks van 10:00 tot 20:00 uur.
Entree aan de deur: aan de deur betaal je €12.50 per persoon, kinderen kosten €8.50, kinderen jonger dan 6 zijn gratis.
Entree online tickets: je kunt ook tickets kopen via de website, dan betaal je respectievelijk €11.25 en €7.65, kinderen jonger dan 6 zijn gratis.
Website: nineties.berlin
Let op! Deze tentoonstelling stopt na zaterdag 28 december 2019!
