Blog met Berlijntips, handige info en boeiende verhalen over Berlijn

Muurverhalen • Nederlanders en de Berlijnse muur

,
0
Home » Muurverhalen • Nederlanders en de Berlijnse muur

Er zijn maar weinig dingen in het leven, waarvan ik het jammer vind dat ze niet bestaan of dat ik er niets aan kan veranderen. Een van die dingen is dat ik geboren ben in december 1987 en de andere dat tijdreizen nog niet is uitgevonden. In beide gevallen betekent het namelijk dat ik van de ineenstorting van de DDR als kind niets heb meegekregen en ook geen enkele kans heb óm daar ooit nog iets van mee te krijgen. Het verleden is het verleden en daarmee moeten we het immers doen.

Toch merkte ik begin dit jaar een zekere kriebel, waarvan ik al snel besloot om die te volgen. Want als ik de verhalen niet uit eigen beleving kan vertellen, zijn er vast wel mensen die dat wél kunnen doen. In Berlijn zijn talloze Duitsers in de laatste jaren naar hun belevingen gevraagd rondom de DDR, het leven aldaar, de nacht van 9 november 1989 en het einde van de DDR. Maar hoe hebben Nederlanders, mijn eigen Landsleute, dat beleefd?

In het voorjaar van 2019 deed ik via Twitter en Instagram een oproep; iedereen die een tof verhaal heeft over de Berlijnse muur, hoe lang geleden ook, hoe kleinschalig of juist bijzonder; stuur het in! En wat een bijzondere verhalen heb ik gekregen! Vijftien waanzinnig mooie verhalen, en een paar kleinere, kortere anekdotes. Sommigen zelfs voorzien van foto’s die tevoorschijn kwamen uit reeds vergeten fotoalbums. Anderen zonder beeld maar zo treffend beschreven, dat ons brein de rest invult. Stuk voor stuk zijn ze geweldig, en allemaal het delen waard.

In de aanloop naar 30 jaar Mauerfall, verschijnen tussen 28 oktober en 10 november dagelijks nieuwe verhalen online. Hieronder verschijnen uiteindelijk de links naar álle verhalen, zodat je ze in alle rust kunt lezen.

1. Mattijs Diepraam – Onder de grond en voorbij de muur

“We waren nog niet eens aan de beurt of twee VoPo’s kwamen op ons af en scheidden mij vakkundig van mijn ouders, die verbluft achterbleven. ‘Komt wel goed!’ riep ik nog terug. Ze voerden mij door lange donkere gangen, met af en toe een felle lamp aan de wand – een filmdecor dat werkelijkheid werd. Totdat ik een kamer werd binnengeleid, werd gefouilleerd en vervolgens mocht gaan zitten. In een flits schoot me mijn tactiek te binnen: geen Duits praten, me van de domme houden, dan ben ik vast zo weer buiten. Vragen over waar ik heen ging en wie ik ging bezoeken, beantwoordde ik met schouderophalen.” Lees hier verder.

2. Helen van der Zee – Koffie en gebak in Oost-Berlijn

“We voelden ons de koning te rijk en gingen koffie drinken met gebak in één van de duurste hotels van Oost-Berlijn. Desondanks was het alsnog spotgoedkoop en hoewel we bleven shoppen – we kochten allemaal spulletjes van Oost-Duitse en Russische makelij -, raakte het geld maar niet op. De winkels hadden alles, behalve de overvloed die we thuis gewend waren. Maar de Ostmarkten moesten op, want we mochten ze op de terugweg niet meer omwisselen voor D-marken. Ik heb een paar stukken vieze zeep gekocht en veel studie-gerelateerde boeken. Ik heb daar zelfs een paar nog van in de kast staan.” Lees hier verder.

3. Elsbeth de Jager – Au Pair in West-Berlijn.

“Ik kwam te wonen in Lichterfelde. Dat was redelijk dichtbij de Muur maar ik wende er best snel aan. Ik had ook niet het idee dat ik ‘opgesloten’ zat. Integendeel; in West-Berlijn was veel te doen en het contrast met Oost-Berlijn maakte het voor mij toen een ‘spannende’ stad. Wel vond ik de sfeer bij de grensposten grimmig. Ik liet het wel uit mijn hoofd om grapjes te maken of zelfs maar een praatje met zo’n grenspost aan te knopen. De metro waarmee ik de grens overging had houten bankjes.” Lees hier verder.

4. F. Heusen – Een sprankje hoop voor de inwoners van de DDR

“Eerder had ik tijdens een vakantie in Roemenië een meisje leren kennen, ze heette Ute. Na deze vakantie hebben we een tijdje met elkaar geschreven. Uiteindelijk wilde ik haar toch graag weer eens zien! Maar omdat ze in Aschersleben in Sachsen-Anhalt woonde, betekende dat ik naar de DDR moest reizen. Voor mijn vertrek heb ik een officieel bezoekersvisum voor de DDR aangevraagd en daarna ben ik vanuit mijn woonplaats Amsterdam per trein naar Aschersleben gereisd. De regel was dat ik bij aankomst in de DDR me binnen 24 uur moest melden bij het politiebureau. Daar kreeg ik vervolgens een stempel in m’n paspoort. Het ging hetzelfde bij vertrek. Dat paspoort heb ik nog altijd, als aandenken.” Lees hier verder.

5. Onno van Schaick – een échte Wienerschnitzel in Oost-Berlijn!

Gedraag je!‘ was het dringende advies, “Oost-Duitsers maken geen grappen!” Checkpoint Charlie is me vooral bijgebleven vanwege de spiegels waarmee de onderkant van de bus werd bekeken. En weer zo’n indringende blik van de grenswachters bij de paspoortcontrole in de bus. Aan boord kwam een leuke dame, die als onze gids door Oost-Berlijn zou dienen (lees: ons de gehele dag in de gaten moet houden). Ook moesten we elk 5 Deutsche Marken inwisselen voor 5 DDR-Marken. Het was een vreemd klein papiertje met een 5 erop, weet ik nog.” Lees hier verder.

6. Astrid Kompier – “Hier endet die Freiheit”

“Ondanks dat wij ook onze ogen uitkeken, voelden we ons ook bekeken. Al die controlepunten! De gewone burgerbevolking was gewoon bang van ons. Ze mochten niet ‘zomaar’ met ons praten. En hoewel buitenlanders in die tijd minstens 25 Mark per dag moesten besteden, zag de horeca ons ook niet graag komen. En omdat we niet bij elkaar mochten gaan zitten, ontstond er een hele benauwende sfeer.

Later op een middag, toen we weer terug waren in West-Berlijn, hebben we een boterham gegeten nabij de Berlijnse muur. Op de muur stond in grote letters geschreven: “Hier endet die Freiheit”. Er gingen in West-Berlijn veel verhalen rond over mensen die hadden geprobeerd te vluchten en daarbij het leven hadden gelaten. Sommigen waren ter plekke tijdens hun vlucht doodgeschoten, anderen overleden later in de gevangenis. Wij vonden het allemaal onvoorstelbaar, zo ver als men achter liep in dat rare Oost-Duitsland.” Lees hier verder.

7. Ger Dijkstra – Kerkelijke oppositie en burgerrechtenbewegingen

“Het uitwisselingsprogramma had natuurlijk ook een serieuze kant. Eén avond zouden Oost-Duitse jongeren over hun leven en wat hen bezig hield vertellen, en omgekeerd zouden wij dat over ons leven doen. Tijdens deze “thema-avonden” werd duidelijk dat er in de DDR iets aan het gebeuren was, waar wij in het westen niet écht weet van hadden. Met name onze ervaren Nederlandse reisleiding, die soms al tientallen jaren contact had met de partnergemeente, was zichtbaar aangedaan door wat er in de DDR speelde. Kerkleden behoorden in de DDR sowieso tot de oppositie, en vanuit die (brede – want ook buiten de kerk uitdragen) oppositie, ontstond ook een zogenaamde “Bürgerbewegung”. Hieruit ontstond later het “Neues Forum”, een van de bewegingen die instrumentaal was in de val van de Berlijnse muur. Aangezien meerdere van onze gesprekspartners bij die burgerrechtenbeweging betrokken waren, kregen wij verhalen en indrukken uit eerste hand.” Lees hier verder.

8. Korte verhalen, deel één

Sandra, Martijn de Jonge en Aad Engering halen herinneringen op aan hun eigen bezoeken aan Berlijn. Alle drie de verhalen getuigen van hoe bijzonder het bezoek aan Berlijn was en wat het ook in de jaren daarna nog voor hen betekende.

“De Berlijnse muur maakte veel indruk op mij. Hoe kan je zo iets neerzetten? We hebben ontzettend veel verhalen gehoord en veel dingen gezien. Zoals dat het KaDeWe gebouwd was om de Oost-Berlijners te laten zien dat in West-Berlijn alles gekocht kon worden en dat er in West-Berlijn geen censuur was.” Lees hier verder.

9. Manon Lijbaart – “Brokstukken voor het oprapen”

“Foto’s van openbare gebouwen maken was verboden helaas, maar ik kan me de vlaggen en borden met socialistische leuzen nog erg goed herinneren. Het was net 1 mei (Tag der Arbeit) geweest, dus vandaar dat ze nog overal zichtbaar waren. Een klasgenootje verloor haar portemonnee in de stad Weimar, maar merkte dat pas in de bus. Tot onze verbazing lag bij aankomst op ons volgende logeeradres haar portemonnee al bij de balie! We merkten dus wel; we werden echt gevolgd toen. Ook was ons reisschema erg strak getimed, we mochten er ook echt geen minuut van afwijken!” Lees hier verder.

10. Lode Anseel – In de problemen bij Checkpoint Charlie

“Op een ander moment gingen wij met de bus naar Oost-Berlijn via Checkpoint Charlie. Daar moesten we allemaal uit de bus stappen en was er een indrukwekkende individuele controle van onze paspoorten. En natuurlijk kwam ik in de problemen. Ik had voor het eerst bij de gemeente een paspoort aangevraagd. Helaas had de beambte van mijn gemeente mijn voornaam niet vloeiend geschreven. En daarover viel de grenscontrole…” Lees hier verder.

11. Korte verhalen, deel twee

Erwin Brouwer, Claudia Henderson, Arjen Douwes, Puck ’t harten Matthijs Carolus delen hun korte verhalen, foto’s en bijzondere anekdotes met ons over de Berlijnse muur. “Wij reisden met de auto naar Berlijn, mijn broer en ik moesten bij Marienborn recht gaan zitten, want we moesten de grens over. O dat we 2 uur door Oost Duitsland moesten rijden om vervolgens in West Berlijn uit te komen! Dit was altijd en eeuwig zo spannend…” Lees hier verder.

12. Arie van Tiggelen – Op werkweek naar Berlijn in november 1989

“Dan ineens dimmen de discolichten en gaan ongezellige tl-lampen aan. Er wordt er omgeroepen dat de ‘Mauer’ open is en de Trabanten met de Oost-Berlijners eraan komen! Iedereen baant zich een weg naar buiten en daar rijden ze, de Oost-Duitse pruttelende wagentjes door de chique winkelstraat. Ze worden onthaald als helden en krijgen allerlei luxe spullen toegestopt. Op diverse plekken zien we in felle lampen cameraploegen de Oost-Duitsers interviewen. Het is een groot volksfeest!” Lees hier verder.