In het voorjaar van 2019 deed ik via Twitter en Instagram een oproep; iedereen die een tof verhaal heeft over de Berlijnse muur, hoe lang geleden ook, hoe kleinschalig of juist bijzonder; stuur het in! En wat een bijzondere verhalen heb ik gekregen! Waanzinnig mooie verhalen, en een paar kleinere, kortere anekdotes. Sommigen zelfs voorzien van foto’s die tevoorschijn kwamen uit reeds vergeten fotoalbums. Anderen zonder beeld maar zo treffend beschreven, dat ons brein de rest invult. Stuk voor stuk zijn ze geweldig, en allemaal het delen waard. In de aanloop naar 30 jaar Mauerfall, verschijnen tussen 28 oktober en 10 november dagelijks nieuwe verhalen online. Verhaal negen komt van Manon, en zij vertelt ook weer over haar schoolreisje naar Berlijn, in 1984.
Ik ging in mei 1984 met de middelbare school, klas 5-VWO, naar de DDR. We hebben een hele week door Oost-Duitsland gereisd, van Eisenach, Weimar en Dresden naar zowel Oost- als West-Berlijn. Ook zijn we nog in het concentratiekamp Buchenwald geweest. Het was een geweldige reis die erg veel indruk heeft gemaakt op ons. Wat ik me in het bijzonder herinner is hoe mooi het was om ’s avonds op de Fernsehturm in Oost-Berlijn te staan en aan de verlichting (of afwezigheid daarvan) de grens tussen Oost- en West Berlijn te kunnen zien.
Foto’s van openbare gebouwen maken was verboden helaas, maar ik kan me de vlaggen en borden met socialistische leuzen nog erg goed herinneren. Het was net 1 mei (Tag der Arbeit) geweest, dus vandaar dat ze nog overal zichtbaar waren. Een klasgenootje verloor haar portemonnee in de stad Weimar, maar merkte dat pas in de bus. Tot onze verbazing lag bij aankomst op ons volgende logeeradres haar portemonnee al bij de balie! We merkten dus wel; we werden echt gevolgd toen. Ook was ons reisschema erg strak getimed, we mochten er ook echt geen minuut van afwijken!
Wat ik ook nog goed herinner, zijn de lege winkels. Elke dag moesten we een bedrag opmaken, maar eigenlijk was er niets te koop. En natuurlijk hebben we de Berlijnse muur van dichtbij gezien. Een jongen uit mijn klas kreeg ontzettend op zijn kop toen hij in Berlijn de muur aan wilde raken, dat was ten strengste verboden. Je moest immers op twee meter afstand blijven! Overal waar je keek waren wachttorens, prikkeldraad en bewakers met geweren. Ik weet nog dat onze bus nabij de muur stopte maar we niet uit mochten stappen. Het was zo raar om de afzetting over Unter den Linden te zien staan, met daarachter de Brandenburger Tor. We konden de Tor wel zien, en daarachter de muur, maar we konden er niet naartoe. Heel gek.
Het voelde echt als een bevrijding toen we weer terug waren bij Checkpoint Charlie en West-Berlijn weer in reden, waar alles weer mocht. En toch was juist West-Berlijn ook heel vreemd; zo’n westerse stad midden in Oost-Duitsland.
Van onze reis heb ik een paar foto’s bijgevoegd, maar veel is het niet, want in Oost-Berlijn mocht je nauwelijks fotograferen. Ik had destijds zo’n rits-rats-klik-camera, dus ze zijn niet van de allerbeste kwaliteit. Ook heb ik een foto’s van de folder van de Fernsehturm toegevoegd.
In augustus 1990 was ik weer in Berlijn, echter toen maar één dagje, op terugreis vanuit Moskou. Het was toen – slechts maanden na de val van de muur – al een wereld van verschil met voor de val. De Berlijnse muur was toen al bijna overal al afgebroken, de brokstukken lagen overal voor het oprapen. Het allermooiste tijdens dat bezoek, vond ik toen de kleine – pas geplante – lindeboompjes op Unter den Linden en de rust die daar toen was in de straat. Eindelijk kon je weer onder de Brandenburger Tor door, zonder gevaar voor eigen leven.
Tekst en foto’s – Manon Lijbaart
