In het voorjaar van 2019 deed ik via Twitter en Instagram een oproep; iedereen die een tof verhaal heeft over de Berlijnse muur, hoe lang geleden ook, hoe kleinschalig of juist bijzonder; stuur het in! En wat een bijzondere verhalen heb ik gekregen! Waanzinnig mooie verhalen, en een paar kleinere, kortere anekdotes. Sommigen zelfs voorzien van foto’s die tevoorschijn kwamen uit reeds vergeten fotoalbums. Anderen zonder beeld maar zo treffend beschreven, dat ons brein de rest invult. Stuk voor stuk zijn ze geweldig, en allemaal het delen waard. In de aanloop naar 30 jaar Mauerfall, verschijnen tussen 28 oktober en 10 november dagelijks nieuwe verhalen online. Verhaal tien komt van Berlijngek Lode Anseel. Deze vriendelijke Vlaming is behoorlijk geobsedeerd door alles wat met Berlijn en de DDR te maken heeft. Voor deze serie deelt hij zijn verhaal over zijn allereerste reis naar Berlijn in 1977; een reis die ervoor zou zorgen dat hij nog in de stad vaak terug zou komen.
In de vierde klas van het middelbaar onderwijs kreeg ik de opdracht om een spreekbeurt te geven over een onderwerp naar keuze, voorzien van illustraties. Het probleem was dat ik geen thema kon vinden. Mijn moeder gaf me toen het idee om een spreekbeurt te houden over de Berlijnse muur, die in het tijdschrift Paris Match stond, met grote kleurenfoto’s over twee pagina’s. Dit was voor mij de start van een levenslange liefde voor alles wat met Berlijn en de DDR te maken heeft. Maar nog veel belangrijker voor mij, was de reis die ik naar Berlijn maakte in 1977.
In mei 1977 studeerde ik graduaat boekhouden aan het Hantal in Kortrijk, België. Toen er vanuit de school een reis gepland werd naar Berlijn, was ik één van de eersten die zich inschreef. Met de leraren Duits, Engels en Economie trokken wij met de nachttrein naar Berlijn. Het was rond 1 mei en zo waren we getuige van de 1 mei-demonstraties rondom het Schloss Charlottenburg.
Op de planning van onze leraren stond onder andere een bezoek aan een Oost-Berlijnse school. Samen met een vriend kreeg ik toestemming om dit over te slaan en verder locaties in West-Berlijn te fotograferen, zoals Tempelhof en het nabijgelegen monument van de Luftbrücke.
Op een ander moment gingen wij met de bus naar Oost-Berlijn via Checkpoint Charlie. Daar moesten we allemaal uit de bus stappen en was er een indrukwekkende individuele controle van onze paspoorten. En natuurlijk kwam ik in de problemen. Ik had voor het eerst bij de gemeente een paspoort aangevraagd. Helaas had de beambte in de gemeente mijn voornaam niet vloeiend geschreven. En daarover viel de grenscontrole. Toen is mijn leraar Duits tussenbeide gekomen en heeft uitgelegd dat dit een schrijffout was. Uiteindelijk mocht ik toch naar Oost-Berlijn. Terwijl dit allemaal speelde, waren er uitgebreide controles rondom onze bus. Er werd onder de bus gekeken met spiegels, gecontroleerd met honden en er was een inspectie binnen in de bus. Natuurlijk moesten wij net als iedereen Westmarken inruilen tegen Ostmarken. We hebben bijna alles gespendeerd aan chocolade.
Eenmaal weer terug in West-Berlijn zijn we op bezoek geweest in de Bernauerstrasse. Daar stond een uitkijktoren voor de toeristen, waarvandaan wij een prachtig overzicht hadden op Oost-Berlijn, de Berlijnse Muur, het niemandsland, de anti-tankstellingen, wachttorens en nog veel meer.. Aan de overzijde was een typisch DDR-lokaal, de Klub der Volkssolidarität. En voor mij ook een toepasselijke naam voor het communisme in Oost. Typisch was ook dat als ik foto’s nam, de man in de wachttoren onmiddellijk zijn verrekijker op me richtte. Mijn vriend Filip heeft daarna aan iedereen verteld dat de grenswachter zijn wapen nam!
Deze reis en vooral het bezoek aan de Bernauerstrasse, maakten op mij een zeer diepe indruk. Hoe is, was het mogelijk dat een stad zo gesplitst werd? Dat straten, metro en tram plots ophielden. Hoe grijs Oost-Berlijn was ten opzichte van het westen. En bovenal dat er in Oost-Duitsland geen vrijheid was. Zo vertelden collega’s mij naar aanleiding van het bezoek aan de Oost-Berlijnse school, dat een overheidsbeambte ter plekke bepaalde wat gevraagd en gezegd mocht worden. Ik heb dat nooit begrepen.
Na de val van de muur op 9 november 1989 was voor mij het hek van de dam en begon ik te verzamelen. Ik heb inmiddels een uitgebreide verzameling met talloze prachtige voorwerpen en bezit drie oude trabantjes. Een van de trabantjes was een oude Kubel van de NVA (Volksarmee). Ook heb ik een Trabant P50, met handtekeningen van Helmut Kohl, Gorbatsjov, Günter Schabowski en nog talloze andere mensen. Een ander exemplaar zit volgepakt met munten en biljetten van oude valuta’s uit meer dan 70 landen.
Tekst en foto’s: Lode Anseel – Lode is sinds 2011 oprichter van de vereniging Berlin No More Walls. In 2014 bracht de vereniging een fotoboek van Lode uit, met foto’s uit zijn privé-collectie van 1977 tot 2011. Als fanatiek fotograaf heeft hij ook Fotokring Argos opgericht.
