In het voorjaar van 2019 deed ik via Twitter en Instagram een oproep; iedereen die een tof verhaal heeft over de Berlijnse muur, hoe lang geleden ook, hoe kleinschalig of juist bijzonder; stuur het in! En wat een bijzondere verhalen heb ik gekregen! Waanzinnig mooie verhalen, en een paar kleinere, kortere anekdotes. Sommigen zelfs voorzien van foto’s die tevoorschijn kwamen uit reeds vergeten fotoalbums. Anderen zonder beeld maar zo treffend beschreven, dat ons brein de rest invult. Stuk voor stuk zijn ze geweldig, en allemaal het delen waard.
In de aanloop naar 30 jaar Mauerfall, verschijnen tussen 28 oktober en 10 november dagelijks nieuwe verhalen online. Het tweede muurverhaal komt van Helen van der Zee. Als 20-jarige bezocht ze in 1981 in het kader van haar studie Berlijn en bracht ze ook een bezoekje aan Oost-Berlijn. Dat maakte een blijvende indruk!
In 1981 zat ik als 20-jarige op de lerarenopleiding en studeerde Duits. Met mijn medestudenten gingen we een week op studiereis naar Berlijn. Dat was geen straf, want in West-Berlijn konden we geweldig uitgaan! Maar naast het feesten om moest er natuurlijk ook wat van de cultuur gezien worden en dus was ook een dag naar Oost-Berlijn ingepland. Dat vonden we behoorlijk indrukwekkend! Bij de grensovergang Checkpoint Charlie hadden we ineens ook niet zo’n grote mond meer. Daar stond ‘ie, de Berlijnse Muur. Het bouwwerk waarvan we wisten dat het gezinnen uit elkaar getrokken had en waardoor mensen doodgeschoten waren toen ze probeerden te vluchten. Bij de grenscontrole keek een stevige Oost-Duitse dame ons streng aan. We mochten geen foto’s maken in dit gedeelte van die grote gespleten stad. Vijfentwintig D-Marken per persoon moesten we verplicht omwisselen voor Ostmarken. 
We voelden ons de koning te rijk en gingen koffie drinken met gebak in één van de duurste hotels van Oost-Berlijn. Desondanks was het alsnog spotgoedkoop en hoewel we bleven shoppen – we kochten allemaal spulletjes van Oost-Duitse en Russische makelij -, raakte het geld maar niet op. De winkels hadden alles behalve de overvloed die we thuis gewend waren. Maar de Ostmarkten moesten op, want we mochten ze op de terugweg niet meer omwisselen voor D-marken. Ik heb een paar stukken vieze zeep gekocht en veel studie-gerelateerde boeken. Ik heb daar zelfs een paar nog van in de kast staan.
Ook maakten we stiekem foto’s van een overheidsinstelling. Echter werden we betrapt door twee mannen in uniform, die gelukkig ook nog jong waren en onze charmes niet konden weerstaan. We kwamen er goed af met slechts een waarschuwing! Ook mochten we het fotorolletje laten zitten. We kregen nog de tip om ergens ansichtkaarten te kopen als we foto’s van de stad wilden, maar daar stonden uiteraard niet de dingen op waar wij geïnteresseerd in waren. Na de vakantie heb ik de foto’s laten ontwikkelen, maar de verboden foto zat niet in mijn album. Wel een aantal andere mooie plaatjes van ons bezoek.
Neue Wache – Wisseling van de wacht
Aan het eind van de dag keerden we timide terug naar West-Berlijn. Stil van alle indrukken die we hadden opgedaan. Het was zo’n bijzondere ervaring, maar mentaal wel een zware dag voor iedereen die mee was. En heel erg doordrongen van het besef, dat wij vrij waren om te doen en laten wat wij wilden. Nadat we de grenspost bij Checkpoint Charlie weer gepasseerd waren, voelden we ook direct de beklemmende sfeer van Oost-Berlijn niet meer.
Na de eeuwwisseling ben ik nog één keer in het voormalige Oost- Duitsland geweest en hoewel de Muur allang weg was, voelde ik weer dat aparte sfeertje van toen. Alsof de DDR nooit verdwenen was.
Auteur en fotografie: Helen van der Zee.
Berlijnse muur, daarachter de Fernsehturm bij Alexanderplatz in Oost-Berlijn.
Berlijnse muur, West-Berlijnse zijde
Berlijnse muur, West-Berlijnse zijde
