Wellicht heb je al eens eerder gelezen over het enorme archief dat de Stasi tussen 1955 en 1990 bijhield over de burgers van de DDR. Ik schreef al een uitgebreid artikel over het Stasi-archief, naar aanleiding van de rondleiding waar ik aan deelnam. Sinds een tijdje is in hetzelfde gebouw (Haus 7) nu ook een permanente tentoonstelling over het Stasi-archief geopend. “Einblick ins Geheime” laat precies zien hoe het archief was opgebouwd en wat de Stasi er allemaal mee kon doen. Ideaal voor mensen die niet mee kunnen met een rondleiding of liever op eigen houtje de boel ontdekken. Perfect te combineren met een bezoekje aan het boeiende Stasimuseum!
Direct bij binnenkomst merk je het al; je staat in een typisch DDR-kantoorgebouw uit de jaren ’50. Lange lege gangen, eenvoudige kleuren en een prachtig trappenhuis. Links zoeft een Paternoster-lift, rechts is de ontvangstruimte van de tentoonstelling. Hier kun je informatie vinden over de tentoonstelling, basis-informatie over de Stasi en hoe het stasi-archief precies tot stand kwam. Als je nog niet zoveel over de Stasi weet, is het handig om misschien eerst het naastgelegen Stasimuseum te bezoeken. Deze tentoonstelling legt natuurlijk wel kort uit wat de Stasi was, maar gaat vooral in op het archief zelf en hoe de Stasi het archief gebruikte om de Oost-Duitse burgers te onderdrukken.
Meer weten over de geschiedenis van de Stasi? Lees dan dit artikel eerst: Stasimuseum
Wandelend door de verschillende onderdelen van de tentoonstelling leer je precies hoe de 5700 kaartenbakken met meer dan 41 miljoen (!) info-kaarten van de Stasi werkten en hoe ze daarmee het juiste dossier in het gigantische miljoenen-archief konden vinden. Je kunt alles bekijken, oud-medewerkers geven interviews over het systeem. In een video wordt getoond hoe iemand met slechts één naam en het infokaartensysteem, talloze dossiers met informatie en privégegevens boven water haalt, van algemene dingen tot de meest intieme details over iemands privé-leven.
Omgaan met het Stasi-Archief – BStU
Talloze dossiers zijn door de slachtoffers van de Stasi geschonken aan de BStU, zodat de organisatie die dossiers in de tentoonstelling kon gebruiken. Je hebt daardoor de mogelijkheid om een volledig uitgewerkt dossier te bekijken, met informatie, foto’s, video’s en meer. Erbij wordt uitgelegd waarom de Stasi iemand in de gaten besloot te houden, wat ze allemaal over die persoon verzamelden en hoe ze hun informatie inzetten om bijeenkomsten te saboteren en mensen op te pakken die verdacht leken. Het is behoorlijk bizar om te zien welke triviale redenen de Stasi had om gigantische en omvangrijke spionage-operaties op te zetten, die niet zelden jaren duurden.
Vernietiging
Om de uitwerking van decennialange spionage te verdoezelen, probeerde de Stasi na de Wende talloze documenten te vernietigen of onleesbaar te maken. Dit deden ze eerst door dossiers te verbranden, maar omdat het papier niet echt lekker wilde branden, gingen ze over tot versnippering. Duizenden dossiers verdwenen in papierversnipperaars en als ze vastliepen werd er met de hand gescheurd. Dit maakt het Stasi-Archief zo ontzettend moeilijk te reconstrueren.
Burgerbewegingen kregen lucht van deze vernietigingswaanzin en in december ’89 besloten de eerste burgers om de Stasihoofdkwartieren binnen te vallen en te bezetten. Leipzig en Dresden waren een van de eerste centrales die werden ingenomen, zodat talloze dossiers, werkmaterialen en datadragers veiliggesteld konden worden. Ook konden zo archiefmedewerkers worden gevonden, die wilden uitleggen hoe het systeem werkte.
Dossiers, foto’s, film, geluidsopnames…
De nalatenschap van het Stasi-archief bestaat echter niet alleen uit de door de Stasi reeds gearchiveerde aktes. Naast de schriftelijke zaken, vonden ze ook talloze foto’s, dia’s, films, geluidsbanden, microfishes, magneetbanden en diskette’s. Ook talloze dossiers die in 1989 en 1990 nog actueel waren en zelfs nog geopend waren, waren daar onderdeel van. De Stasi werkte tot het allerlaatste moment actief door aan haar bestaande operaties tot, tot ze werden overgenomen in maart 1990.
De kantoren van de Stasi werden door de boze burgers behoorlijk ondergeklad. Dossiers werden van de trappen gegooid, sommige kantoren zelfs geplunderd. De leiding van de burgerrechtenbewegingen greep al snel in en wist de dossiers in veiligheid te brengen. Naast de ingang van de tentoonstelling hangt een bijzondere herinnering aan de boosheid van de burgers, een prachtige foto met ‘Genug Gespitzelt, raus jetzt!’ (Genoeg gespioneerd, opzouten!) op de muur geschreven.
De tentoonstelling is prachtig gemaakt en de moeite waard. Verwacht alleen niet dat het nét zo spannend is als een wandeling door het archief zelf, het blijft tenslotte een tentoonstelling. Desondanks is de informatie in de tentoonstelling boeiend, goed gestructureerd en interessant. De combinatie van kijken, luisteren en lezen maakt het ook interactief en daardoor verveelt deze tentoonstelling geen moment! Bovendien blijft het gaaf om de oude Stasi-gebouwen te bezoeken en daar door de gangen rond te lopen. Na een bezoek aan deze tentoonstelling weet je niet alleen veel meer over de Stasi en hoe ze werkten, maar ook over de enorme omvang van hun werk en het archief. Een must voor geschiedenisdieren!
Stasi-Archief – tours en begeleiding
Wil je je bij je bezoek aan de tentoonstelling laten begeleiden? Dat kan! In een uurtje neemt een medewerker je gratis mee door de tentoonstelling en langs andere bijzonderheden.
Elke vrijdag om 15:00 uur is er een rondleiding in het Engels, de rondleidingen in het Duits zijn altijd maandags om 15:00 uur.
➤ Voor informatie over rondleidingen door het Stasi-archief (niet openbaar toegankelijk), klik hier.
Einblick ins Geheime – Tentoonstelling over het Stasi-archief
Adres: Ruschestraße 103 (Haus 7), Lichtenberg
Openingstijden: Maandag tot en met vrijdag, 10:00 tot en met 18:00 uur. Zaterdags en zondags: 11:00 tot en met 18:00 uur.
Entree: gratis.
Meer informatie: einblick-ins-geheime.de
