Hoera, mijn vriend en ik wonen alweer duizend dagen in Berlijn. Duizend! Dat is ruim 2 jaar en bijna 9 maanden, een hele tijd dus. We hebben de afgelopen jaren veel meegemaakt, en daarom grijp ik onze mijlpalen in Berlijn graag aan om iets persoonlijker te vertellen over ons leven in Berlijn. Maar dit jaar vroeg ik me oprecht af: wat willen jullie eigenlijk weten? Welke vragen leven er bij jullie als lezers? In deze blog geef ik antwoord op alle dingen die jullie van mij wilden weten over de afgelopen duizend dagen in Berlijn!
Wauw, het is niet te geloven, maar we wonen alweer ruim duizend dagen in Berlijn! Ik herinner me onze verhuizing nog als de dag van gisteren, en eigenlijk voelt het alsof we hier nog maar net wonen! Gelukkig zijn we inmiddels gewend, gaat het goed met ons en mogen we nu een klein feestje vieren. Zoals ook bij de vorige mijlpaal, toen we twee jaar in Berlijn woonden, schreef ik daar een verhaaltje over. Maar dit keer wilde ik het anders doen. Ik vroeg me af wat júllie vragen nou eigenlijk zijn. Wat willen jullie weten over ons leven in Berlijn? De dagelijkse of bijzondere dingen? Na een oproepje op Twitter en Instagram, ontving ik een heleboel leuke vragen van jullie! Dankjewel daarvoor! Er blijkt nog een hoop nieuwsgierigheid bij jullie te zijn over onze begintijd in Berlijn, waarom we überhaupt naar Berlijn gekomen zijn, en hoe onze verhuizing tot stand kwam.
In deze – hele – lange blog kijk ik terug op de afgelopen duizend dagen in Berlijn, en geef ik antwoord op alle vragen! Tijd om er goed voor te gaan zitten, veel leesplezier!
Waarom ben je eigenlijk naar Berlijn verhuisd?
Zelf wilde ik al jaren naar het buitenland. Het leek me gaaf om werkervaring in het buitenland op te doen en een andere taal te leren. Bovendien is het natuurlijk goed voor je c.v., en wonen in het buitenland leek daarom een logische stap na mijn studie.
Natuurlijk is ook Berlijn zelf de reden van verhuizing. Nadat ik Berlijn beter leerde kennen, kon ik me gewoon geen prettiger stad voorstellen om in te leven, om m’n werk op- en uit te bouwen en veel te zien, doen en leren.
Een wat minder positieve reden, is omdat ik me al een aantal jaren niet meer prettig voelde in Nederland. Ik kan daar een heel lang verhaal van maken, maar het komt er eigenlijk op neer dat ik me niet prettig voelde bij het klimaat dat er de laatste vijftien jaar in Nederland is ontstaan, door veranderingen in de politiek, media en maatschappij. Ik vind het lastig om daar iets over te zeggen zonder heel politiek of negatief te worden, dus dat doe ik liever niet, maar ik denk dat de meeste mensen wel begrijpen wat ik precies bedoel.
Één ding viel me wel op. Heel veel mensen zeiden tegen mij, als ik vertelde dat ik Nederland graag zou verlaten: “Geloof me, het gras is echt niet groener aan de andere kant van de grens”, daarmee bedoelend dat ook Duitsland zo haar problemen heeft en dat er hier ook dingen zijn die vanzelf gaan tegenstaan. Natuurlijk is dat zo, ook hier staan de kranten vol met nieuws waar ik soms m’n hoofd over schud. En tóch… toch geloof ik dat – voor ons – het gras wel degelijk groener is in Berlijn, dan het in Nederland ooit geweest is. Een bewijs dat we de beste keuze ooit hebben gemaakt.
Waarom hebben jullie voor Berlijn gekozen? Wat maakt de stad zo speciaal dat je er wilde gaan wonen?
Voor mij persoonlijk was het in 2007 liefde op het eerste gezicht met Berlijn. Ik had nog nooit een stad gezien die me zo liet nadenken over geschiedenis, zo in verwarring bracht qua infrastructuur, en die zo mooi van lelijkheid kon zijn.
Als je het vergelijkt met 2016, was Berlijn in 2007 eigenlijk nog echt een puinzooi. Veel lege en verlaten gebieden, bijna geen foodtrucks of andere leuke markten en de stad was ruiger, veel minder opgeruimd en netjes dan nu. En tóch, toch vond ik het er geweldig. De relaxte sfeer was er namelijk toen al wél, en die heeft me in de jaren daarna ingepakt als een casanova. Berlijn is open, mooi en relaxt, maar ook ruig en recht voor z’n raap tegelijk.
Ik dacht altijd dat ik in London zou gaan wonen, maar het was de geschiedenis, het relaxte en goedkope(re) leven, én de rust en ruimte om jezelf te zijn, die me uiteindelijk naar Berlijn bracht. Toen ik in 2011 mijn vriend leerde kennen, heb ik hem direct verteld over mijn idee om naar Berlijn te verhuizen. En gelukkig zag hij dat – na een aantal bezoeken aan de stad -, ook zitten.
Hoe maakten jullie de stap om te verhuizen? En was het moeilijk om de knoop door te hakken?
Nee, dat was helemaal niet moeilijk! Nadat de logische twijfel was verdwenen, hakten we al vrij snel de knoop door. Bij mij was de twijfel al heel erg lang weg, maar mijn vriend kende Berlijn niet goed én had eigenlijk nooit zo nagedacht over wonen en werken in het buitenland. Voor hem duurde het dus nog wel even voor hij overtuigd was, maar na ons bezoek aan Berlijn in oktober 2012, hakten we de knoop definitief door. We hebben toen onze eigen bedrijven beëindigd en zijn voor bazen gaan werken, zodat we een manier konden vinden om zo snel mogelijk te verhuizen. We vonden werk in Arnhem en hebben daarom Rotterdam moeten verlaten. We kwamen daardoor veel in de dorpen en steden over de grens, waardoor we konden wennen aan de Duitse supermarkten, cultuur en manier van leven. Dat maakte ons geloof dat een verhuizing naar Berlijn een goede stap was, nóg sterker!
Uiteindelijk hoorden we begin mei 2013 dat we de oude woning van Marjolein in Friedrichshain op korte termijn konden overnemen. We zeiden direct: “dat doen we!”. Mijn vriend kon deels vanuit Berlijn op afstand bij het bedrijf in Arnhem blijven werken, ik heb mijn baan direct opgezegd. We gingen nog op een laatste stedentrip naar Berlijn, ondertekenden het contract met de verhuurder, openden een Duitse bankrekening en prikten de verhuisdatum. Eind juni hadden we alles ingepakt, namen we met een feestje afscheid van vrienden, aten we nog één keer goed Indisch eten bij Kumpulan, en schreven we ons uit bij de gemeente. Op 1 juli, om 08.00 uur, reed de verhuiswagen voor. Zo snel kan het gaan!
Op ons afscheidsfeestje kregen we deze survivalkit, met een Nederlandse vlag, de Lonely Planet gids van Nederland en een aantal lekkere Nederlandse dingen. Super leuk! (dankjewel Rob!)
De laatste foto voor we de grens passeerden op 1 juli 2013.
Heb je heimwee? Wat mis je wel en niet uit Nederland?
Ik heb helemaal geen last van heimwee. Ik kan me inmiddels ook niet goed meer voorstellen dat ik in Nederland zou wonen. Wel mis ik soms de Waddeneilanden en de zee, ik kwam altijd graag op Texel. Ook typisch Friese dingen, zoals oranjekoek en suikerbrood zijn van die dingen die je gaat missen. Ook goede hagelslag, lekkere pindakaas, en goed Indisch eten missen we écht in Berlijn. Kan iemand hier alsjeblieft een satébar of waroeng openen?!
Als we in Nederland zijn gaan we dus toch altijd even langs de Albert Heijn en slaan we dingetjes in. Wel wordt dat, naarmate de jaren vorderen, steeds minder. Voor steeds meer producten vinden we vervanging in Berlijn. Zelfs voor drop!
Wat ik niet mis is het ongeduld van de mensen en het gehaaste leven in Nederland. Ook naar het dure OV en het klimaat heb ik geen heimwee. Dan is Berlijn toch echt veel relaxter.
Waren er momenten dat jullie Berlijn op wilden geven?
Ondanks het feit dat we best lastige momenten hebben gehad hier, – beide hebben we korte tijd zonder werk gezetten -, hebben we toch geen moment eraan gedacht om op te geven, de spullen te pakken en terug naar Nederland te gaan. Nooit. Daarvoor vinden we het leven hier te prettig, en is Nederland niet aantrekkelijk genoeg om naar terug te gaan. De uitdaging voor ons zat hem eigenlijk alleen in het vinden van een passende baan om in door te groeien. Werk is er genoeg in Berlijn, maar de arbeidsmarkt steekt hier toch anders in elkaar dan in Nederland, en als buitenlander begin gewoon je onderaan de ladder. Dat was zeker in het begin erg wennen, ook omdat we niet hadden verwacht dat onze werkervaring uit Nederland hier nauwelijks mee zou tellen. Inmiddels zijn we er beide in geslaagd een goede baan te vinden en werken we alweer een jaar bij hetzelfde bedrijf. We zijn erg blij dat we op de juiste momenten hebben doorgezet!
Zou je, met de kennis van nu, weer naar Berlijn verhuizen?
Ja, zeker. Ik denk dat – wanneer we de dingen toen hadden geweten, die we nu weten – we misschien nog wel eerder waren gegaan! Dan hadden we ons wat minder zorgen gemaakt over hoe dingen moeten, hoe de Duitse maatschappij werkt, en hadden we geweten wat je moet doen om een goede baan te vinden in Berlijn, en hadden we ons beter kunnen voorbereiden. Maar ergens is dat natuurlijk achteraf makkelijk gezegd. Met de kennis van nu, denk ik dat we best kunnen concluderen dat we het helemaal niet slecht hebben gedaan.
Is het lastig een goede woning te vinden in Berlijn?
Sinds een paar jaar is de vraag naar een woning erg toegenomen, waardoor het veel minder makkerlijk is om een woning te vinden, dan een paar jaar geleden. Zeker in populaire wijken als Prenzlauer Berg en Mitte, moet je echt met geweldig goede papieren en een goed salaris komen, wil je daar een droomwoning vinden voor een goede prijs. Toch kun je best geluk hebben, maar je moet een langere adem hebben dan vroeger.
Ga je ook om met oorspronkelijke Berlijners, of meer met expats?
Ik heb een aantal Berlijnse collega’s, maar in onze vriendengroep zitten vrijwel alleen maar internationale mensen, weinig Duitsers. Wel hebben we goed contact met onze buren, dat zijn allemaal oorspronkelijke Berlijners en hele aardige mensen. Maar, ook dat gaat eigenlijk niet verder dan de nodige contacten. Het is wat lastig om met Duitsers bevriend te raken, zij hebben vaak al hun vriendenkring gevormd tijdens hun opleiding of studie. Het is niet eenvoudig om daar tussen te komen, het cultuurverschil is daarbij wel een dingetje. Dat geeft overigens niets, onze vriendengroep is erg gezellig en het is juist leuk om met mensen met verschillende nationaliteiten om te gaan!
Hoe kun je het beste integreren als je in Berlijn gaat wonen?
Leer de taal! Dat is echt het allerbelangrijkste in Berlijn. Ondanks het feit dat het een wereldstad is, beheerst nog zeker de helft van de Duitsers geen Engels en kom je in de problemen bij instanties als het Bürgeramt, Finanzamt en Standesamt. Ik vind persoonlijk dat het echt je taak is om de taal en lokale gebruiken zo snel mogelijk te leren, je kunt niet verwachten dat andere mensen zich maar aan jou aanpassen. Ik heb zelf geen taalcursus gevolgd, maar ben vanaf het begin zoveel mogelijk Duits gaan spreken en heb een heleboel Duitse kranten gelezen, en films en televisieseries gezien. Dat hielp me enorm, inmiddels spreek ik vloeiend Duits. En dat helpt natuurlijk ook weer mee als je graag een fijne baan wil.
Voel je je Berlijner/Duits?
Nee, dat niet. Maar ik voel me ook niet écht meer Nederlandse. Natuurlijk spreek ik de taal en staat er “Nederlander” in mijn paspoort, maar ik heb me nooit zo sterk aan één land of nationaliteit gehecht. Overigens weet ik niet precies hoe het zou voelen om Berlijner of Duitser te zijn, ik denk dat je dan echt deel uitmaakt van de Duitse maatschappij, bijvoorbeeld omdat je mag stemmen. Maar dat kan alleen maar door de Duitse nationaliteit aan te nemen, en dat kan pas na vijf jaar. Iets om in de toekomst over na te denken.
Is er een Nederlandse community in Berlijn?
Er wonen inmiddels ruim 7000 Nederlanders in Berlijn. Dat is best een hoop! Veel daarvan wonen hier slechts tijdelijk, omdat ze stage lopen of hier een Erasmus-uitwisseling volgen. Maar ook veel hebben hier echt een leven opgebouwd en wonen en werken in Berlijn, net als wij. Af en toe zijn er borrels en met name door een Facebookgroep leren we elkaar kennen.
Hoe is het contact met Nederland, hebben jullie nog contacten/vrienden in Nederland?
We hebben nog leuke contacten met vrienden in Nederland, maar dat is sinds ons vertrek natuurlijk wel sterk veranderd. Ondanks het feit dat Berlijn slechts 700 kilometer rijden is, ga je natuurlijk niet meer elke week (of zelfs elke maand) bij elkaar op visite. Het contact blijft dus voornamelijk via Facebook, Twitter of Whatsapp gaan. Dat geldt niet alleen voor vrienden, maar ook voor het contact met familie. En er zijn ook veel mensen met wie het contact na onze verhuizing toch is verwaterd. Dat is jammer, maar dat hoort er nu eenmaal bij. Gelukkig hebben we hier in Berlijn leuke vrienden gemaakt, daar zijn we erg blij mee!
Heeft Berlijn zijn eigen cultuur ten opzichte van de rest van Duitsland? Zoals Londen dat ten opzichte van de rest van de UK heeft?
Absoluut! Berlijn is wat dat betreft echt een eiland als je het met de rest van Duitsland vergelijkt. Dat kan ook niet anders, als je bedenkt dat zeker West-Berlijn letterlijk ommuurd was. En dat cultuurverschil merk je nog steeds sterk. Berlijn is wat rauwer, hier kan meer, gebeurt meer en de manier waarop mensen in Berlijn doen, wonen en leven, verschilt erg van wat er in andere Duitse steden gebeurt. De relaxte sfeer, het vrije leven en de Berliner schnauze: allemaal is het uniek voor Berlijn.
Waar heb je het meest moeite mee in Berlijn?
Ik weet dat het bij een grote stad hoort, maar ik kan soms heel verdrietig worden van het grote aantal dakloze mensen op straat. Ook na drie jaar grijpt het me nog steeds aan dat een vriendelijk ogende man, zo verwaarloosd, vies en stinkend door de S-bahn schuifelt en om eten of geld vraagt. Een grove schatting van de Berliner Stadtmission is dat er zo’n 11.000 mensen geen vaste woonplaats hebben. Velen van hen hebben geestelijke problemen, een verslaving of andere problemen. Zulke dingen gaan me echt aan het hart. Oude kleding van ons gaat daarom altijd naar deze stichting en wanneer ik het kan missen, geef ik wat eten wat ik in m’n tas heb, een lege fles voor het statiegeld, of kleingeld.
Wat vind je het leukst aan wonen in Berlijn?
We hebben een heel divers en rijk cultureel en sociaal leven hier, iets dat we in Nederland niet zo sterk hadden. Dat vind ik echt een verrijking! De stad nodigt enorm uit om leuke dingen te doen, lekker te gaan eten, een stuk te fietsen, een museum of tentoonstelling te bezoeken, naar een feestje te gaan, kortom: van de stad te genieten! Dat doen we dan ook – bijna, want we moeten ook werken, haha – elke dag!
Wat is jullie favoriete wandelroute op een zondag, waar je eindeloos kunt gaan wandelen?
We hebben eigenlijk meer favoriete wandelroutes, die we afhankelijk van het weer graag lopen! We wandelen ontzettend veel, iets wat in Nederland altijd een beetje als een bejaardenactiviteit werd gezien, maar in Berlijn héél normaal is!
Een van onze favoriete routes, is om van Bahnhof Friedrichstrasse langs de bovenkant van de Spree te wandelen, naar Jannowitzbrücke. Zo kom je door het Monbijou park, langs het Museumsinsel en de Berliner Dom, het Nikolaiviertel en het Fischerinsel. Je moet een beetje slingeren, maar het is een prachtige route en je kunt een heel leuk pad volgen langs het water.
En verder wandelen we ook graag in mijn favoriete park van Berlijn, het Volkspark Friedrichshain.
Hoe vaak ben je weggestuurd bij Berghain?
Nog nooit, want ik ben nog steeds niet bij de Berghain geweest! Ik weet dat het een legendarische club is, maar ik ben niet zo’n fan van het idee om er uren in de rij te gaan staan wachten, zonder garantie dat je naar binnen mag. Dan ga ik liever ergens anders dansen. Wellicht komt het er ooit nog van, en dan horen jullie het natuurlijk meteen.
Wat heeft je het meest verbaasd over Berlijn?
Het buitenleven van de Berlijners. Zodra er ook maar een beetje zon schijnt, komen de Berlijners massaal naar buiten. Of het nou -10 is, of niet! Zodra het weer het een beetje toelaat, slepen de Berlijners hun strandmeubels en grill mee naar het park, om direct de barbecue aan te steken. Ze zijn gewoon áltijd buiten, zolang het kan! Ik vind dat echt geweldig en het was echt een eye-opener. Het is een hele gezonde instelling. Misschien verklaart dat het ook wel waarom Duitsers zo graag in goede outdoorkleding lopen, ze zijn echt een stuk sportiever ingesteld dan wij Nederlanders. En het werkt aanstekelijk! Ook wij komen veel meer buiten en zijn meer gaan sporten en bewegen dan we in Nederland óóit hebben gedaan!
Dat was het!
Aan iedereen die de moeite nam om een vraag voor me te bedenken: heel veel dank! Ik hoop dat je het leuk vond om de antwoorden op de bovenstaande vragen te lezen, ik heb er in ieder geval veel plezier in gehad om ze te beantwoorden! Over sommige dingen moest ik wat langer nadenken, want niet op alles was zo één, twee, drie een antwoord gevonden. Ook mijn vriend heeft een flinke duit in het zakje gedaan, en zo kwamen we toch weer tot wat nieuwe inzichten over ons leven hier. Mocht je toch nog een aanvullende vraag hebben, stel die dan vooral bij de reacties! Ik zal ze zo snel mogelijk proberen te beantwoorden!
Wellicht vind je het ook leuk om deze blogs te lezen:
➤ Uit het archief: Leven in een Kiez
➤ Uit het archief: Aan het werk
➤ Twee jaar in Berlijn: een terugblik
Of bekijk deze handige pagina’s eens:
➤ Wonen in Berlijn
➤ Werken in Berlijn
➤ FAQ voor Nederlanders in Berlijn
Dat gezegd hebbende: wij gaan nu genieten van een heerlijk zondags Berlijns ontbijt buiten de deur, en proosten op onze duizend dagen in Berlijn! Op naar de 2000!
Vrolijk pasen en fijne zondag allemaal!
Liefs,
Emma
Gefeliciteerd met jullie 1000-dagen-jubileum! :) Wat je schrijft is deels heel herkenbaar, en deels niet. Ik herken wel wat je zegt over het klimaat in Nederland, maar tegelijkertijd vind ik het in veel opzichten vergelijkbaar in Duitsland, hoewel ik me in Hamburg heel erg thuis voel, godzijdank in het linkse Altona woon, enz. Ik zou wat dat betreft ook zeker niet elders in Duitsland willen wonen (eigenlijk zelfs niet in een ander Stadtteil van Hamburg ;))
Er zijn ook genoeg dingen waaraan ik niet kan wennen (maar dat zou maar ontaarden in een #rant…), tegelijkertijd voel ik me net als jij zeker geen Duitse, maar ook niet helemaal Nederlands meer. Hoewel een paar Nederlanders die ik in Hamburg heb leren kennen inmiddels echt goede vrienden zijn geworden, heb ik hier toch vooral Duitse vrienden, van wie ik heel veel geleerd heb (want inderdaad: zonder het Duits….!!)
Dankjewel lieve Fem! Laten we vooral niet – online dan – aan een #rant beginnen, want dat stopt niet meer haha! Leuk dat jij vooral Duitse vrienden hebt! Hier begint dat nu pas en beetje te komen, ook omdat mijn vriend en ik beide bij internationale bedrijven werken gaan we relatief weinig met Duitsers om. Ik denk dat dat wel een echt groot verschil is tussen Berlijn en Hamburg, de integratie van internationale bedrijven met de lokale bevolking loopt hier echt achter in vergelijking met andere (West!) steden. Ik denk dat het zelfs al anders zou zijn als we in voormalig West-Berlijn zouden werken. Maf he?
Heel fijn om te lezen! Ik woon sinds twee weken in Berlijn en ben hier voor 3 maanden wegens mijn Praktikum :) Ik ga je blog nog wat verder uitpluizen om leuke tips te ontdekken :) x
Hee Jana, wat leuk dat je hier stage kunt lopen, dat is echt een toffe manier om Berlijn te ontdekken! Hopelijk kom je veel leuke tips tegen, en als ik je met iets kan helpen, dan roep je maar! x