Dag van de Duitse eenheid – 3 oktober

Elk jaar is het weer een groot feest, de dag van de Duitse eenheid, ook wel Tag der Deutschen Einheit of Einheitstag genoemd. Het was de dag dat de Bondsrepubliek Duitsland (BRD, West) en de Duitse Democratische Republiek (DDR, Oost) weer samen werden gevoegd. Deze dag wordt jaarlijks gevierd op 3 oktober, een nationale feestdag. De winkels zijn dicht maar er zijn leuke evenementen bij musea en natuurlijk is er de grote Festmeile in het centrum van de stad. In dit artikel vind je meer informatie over de Festmeile, uitleg over de Duitse eenheid én de reden waarom de dag van de Duitse Eenheid op 3 oktober gevierd wordt en niet op 9 november.

Bescheiden als de Duitsers zijn, is het grote feest op de Dag van de Duitse eenheid altijd een beetje buiten de comfortzone van veel Duitsers. Toch zijn velen trots en blij dat Duitsland sinds 1990 weer één land is. Rond de dag van de Duitse eenheid wordt veel gesproken over deze historische dag en worden er herinneringen opgehaald aan West-Duitsland en de DDR. Uiteraard zijn er ook jaarlijks talloze discussies, over het nut van de herdenking van de Duitse eenheid en het feest, mensen die de BRD of respectievelijk DDR missen. Toch is de Dag van de Duitse eenheid een feestelijke dag, waarbij de eenheid van alle Bundesländer worden benadrukt en de Duitsers allemaal vrij zijn om mee te vieren.

De Duitse hereniging

Vanaf het moment dat de Tweede Wereldoorlog eindigde, werd Duitsland in vier sectoren verdeeld. De Sovjetsector in het oosten, de Amerikaanse sector in het zuiden, Franse sector in het Zuid-Westen en Britse sector in het noord-westen van Duitsland. Naast Duitsland was ook Berlijn in die vier sectoren verdeeld. Het besturen van die vier sectoren ging niet zonder ruzies en problemen tussen de Sovjet-Unie en de overige geallieerden. Uiteindelijk was het wederzijdse wantrouwen zo groot, dat de Sovjetunie wegliep van de geallieerde controleraad. De sectoren werden nog sterker afgegrensd van de West-sectoren, tot in 1948 zelfs een volledige blokkade van Berlijn volgde, die bijna een jaar duurde. De geallieerden stelden een luchtbrug in om het volledig afgesloten West-Berlijn nog van voedsel en andere belangrijke zaken te voorzien. De Oost- en West-sectoren dreven verder en verder uit elkaar. In 1949 was met de oprichting van de BRD en later de DDR, de deling compleet, in 1961 werd de Berlijnse Muur gebouwd en de Oost-sector afgegrendeld met een gigantische grensstrook en talloze kilometers prikkeldraad. Het ijzeren gordijn was geboren en zou tot 1989 blijven bestaan.

Het jaar 1989 stond bol van de heftige ontwikkelingen tussen oost- en west. De DDR stond economisch voor de afgrond en na gefraudeerde verkiezingen namen ook de protesten van de bevolking toe. Steeds meer DDR-burgers verlieten de DDR en probeerden via Praag naar West-Duitsland te komen. Ook Erich Honecker en Stasi-baas Erich Mielke traden op 7 oktober 1989 af (notabene dé feestdag van de DDR), waardoor de Staatspartij ineens veel zwakker was. Toch kwam de val van de muur op 9 november 1989 als een volslagen verrassing. Tijdens een persconferentie werden nieuwe regels rondom het uitreizen uit de DDR bekend gemaakt. Gunther Schabowski zei dat elke burger per direct de mogelijkheid had om een reisaanvraag te doen. Dit leidde tot een enorme toestroom van burgers bij de grensposten van de DDR, mensen die meteen van die uitreismogelijkheid gebruik wilden maken. De grenswachters wisten niet wat ze met die enorme mensenmassa aanmoesten, vanuit de partijleiding kwamen geen bevelen meer en ook de Stasi liet het afweten. De grenswachters bij Grenspost Bösebrücke (Bornholmer Strasse) openden uiteindelijk als eerste de grenzen, waarna de Oost-Berlijners voor het eerst in 28 jaar vrij en zonder gevaar voor eigen leven, naar West-Berlijn konden gaan. De Berlijnse muur was gevallen.

Duitse eenheid – Tienpuntenprogramma

Echter stond de DDR zelf nog overeind, zij het wankelend. Helmut Kohl kwam eind november 1989 met een tienpunten-programma, dat als doel had om beide Duitslanden te herenigen. De Oost-Duitse regering wilde echter de DDR laten voortbestaan, of eventueel op laten gaan in de Sovjet-Unie. Echter was er met het openen van de grenzen een enorme vluchtelingenstroom uit de DDR naar de BRD op gang gekomen. In 1989 alleen al ontvluchtten 250.000 mensen de DDR, in januari 1990 verlieten nog eens 60.000 vluchtelingen het land. De BRD kon deze mensen nauwelijks onderdak bieden en overal werd gesproken over een Duitse eenheid als enige oplossing.

Het Duitslandvraagstuk – Twee plus Vier verdrag

In maart 1990 werden er voor het eerst vrije verkiezingen gehouden in de DDR, de Volkskammerwahl 1990. De CDU werd de grootste partij. Hierdoor kreeg de DDR voor het eerst een democratisch gekozen regering, waarop de laatste staatsraadvoorzitter van de DDR, Gerlach, aftrad. Al snel bleek dat de DDR te failliet was om nog lang zelfstandig te kunnen blijven bestaan. De structuur om de beide Duitslanden te laten samenwerken werd daarom sterk verstevigd en versneld. Hiervoor werd het Twee-plus-Vier verdrag ingesteld, dat een definitieve regeling voor het ‘Duitslandvraagstuk’ bepaalde. Dit was sinds de Tweede Wereldoorlog nog niet gebeurd, er was bij de conferentie van Potsdam op 2 augustus 1945 alleen een voorlopige regeling bepaald, dat de vier bezettingszones bepaalde. Er was nog een afsluitend verdrag nodig dat het vraagstuk definitief zou oplossen. Door de deling van Duitsland kon er pas weer over dit verdrag gesproken toen de DDR haar eerste en enige democratisch gekozen parlement kreeg, na de val van de muur.

In het Twee plus Vier verdrag werd bepaald, dat Duitsland zou bestaan uit het gemeenschappelijke grondgebied van de BRD en DDR, met beide delen van Berlijn. Ook werd bepaald dat Duitsland geen aanspraak zou maken op voormalige Duitse gebieden, zoals in Polen en Frankrijk. Ook werd besproken dat Duitsland streeft naar vrede en afziet van nucleaire, biologische en chemische wapens. Bovendien werd het leger ingeperkt en verlieten de troepen van de Sovjet-Unie het voormalige DDR-grondgebied in uiterlijk 1994. Ook werd er bepaald dat de verantwoordelijkheid van de vier geallieerde bezettingsmachten zou worden beeindigd en dat het verenigde Duitsland haar volledige soevereiniteit terug zou krijgen. Dit verdrag wordt als een van de belangrijkste verdragen van de twintigste eeuw gezien en is door UNESCO opgenomen in de collectie met documenten.

Einde van de DDR, begin Duitse hereniging

Op 1 juli 1990 werd de D-mark als betaalmiddel in de DDR ingevoerd. Spaartegoeden van Oost-Duitsers werden 1:1 omgezet. Een gigantische financiële operatie, omdat de Ost-mark nauwelijks wat waard was tegenover de sterke D-mark. Ook werden er ‘gesamtdeutsche‘ verkiezingen gepland voor december 1990, waarop het verenigde Duitsland voor het eerst een nieuw, verenigd parlement mocht kiezen. Voor die tijd werd er echter in zowel de West-Duitse Bundesrat als in de Oost-Duitse Volkskammer gestemd over het bijtreden van de DDR aan de BRD, met werking vanaf 3 oktober 1990. Dit werd in de Volkskammer met 294 van de 363 stemmen goedgekeurd, waardoor ook het opgaan van de DDR in de BRD een democratische keuze was. Hierop verliet in augustus 1990 de SPD (opvolgende partij van de DDR-staatspartij SED) de Volkskammer en was het DDR-regime officieel afgebouwd.

3 oktober – Dag van de Duitse Eenheid

Op 3 oktober 1990 was het dan eindelijk zover en begon de Dag van de Duitse eenheid. De dag van 2 oktober 1990 stond in het teken van afscheid van de DDR en ’s avonds laat, vlak voor middennacht trokken duizenden mensen naar de Reichstag. Daar werd om middennacht de vlag van de Bondsrepubliek gehesen en was de eenheid van de beide Duitslanden officieel. De deelstaten Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern, Sachsen, Sachsen-Anhtalt en Thüringen hoorden samen met Berlijn nu officieel bij de Bondsrepubliek Duitsland. Berlijn werd de gezamenlijke hoofdstad, later werd Berlijn ook de nieuwe zetel van de Bondsdag. Met het volkslied en Ode an die Freude en een groot vuurwerk werd de Duitse eenheid gevierd. De vlag die die avond gehesen werd, wappert nog altijd voor de Reichstag, als herinnering aan de hereniging.

Check ook deze bijzondere video van CNN over de hereniging van Duitsland in 1990:

Gesteggel over de datum van de feestdag

Van oorsprong was er altijd al gesteggel over een nationale feestdag. Zelfs de pruissische koningen en Duitse keizers konden er niet eens over worden, wanneer zo’n dag moest plaatsvinden. Pas bij de oprichting van de Weimaraner grondwet, in juli 1919 werd 11 augustus als nationale feestdag aangewezen. Uiteraard kwamen niet veel later de Nazi’s aan de macht, die kozen voor 1 mei als feestdag van Nationale Feiertag des deutschen Volkes, natuurlijk deels om de (van oorsprong communistische feestdag) uit handen van de socialisten te nemen.

Tijdens de Duits-Duitse deling werd 17 juni in West-Duitsland gevierd als eenheidsdag, als herdenking van de Arbeidersopstand in Oost-Duitsland op 17 juni 1953, die naar schatting zo’n 100 mensen het leven kostte. Later werd dit de Nationale Herdenkingsdag van het Duitse volk. In de DDR was 7 oktober de Tag der Republik, waarop de stichting van de DDR in 1949 werd herdacht.

Na de val van de muur werd er al snel over gesproken om de Tag des Mauerfalls als datum voor de nationale feestdag te kiezen. Echter was 9 november door de geschiedenis heen al een bijzonder beladen datum, met de Novemberrevolutie van 1918, de Hitler-Ludendorff Putsch van 1923 en de Kristalnacht-pogrom van 1938 op dié specifieke datum. Met name de Kristalnacht was zo’n gruwelijke dag, dat het geen feestdag zou kunnen worden. Al snel werd gekozen om 3 oktober, de dag van de daadwerkelijke hereniging, tot feestdag te verkiezen. Het is de enige échte nationale feestdag in Duitsland, alle andere feestdagen worden door de afzonderlijke Bundesländer zelf bepaald. Alle inwoners van Duitsland hebben op 3 oktober recht op een vrije dag.

Bürgerfest en Ländermeile

Sinds de dag van de eenheid in 1990 vindt de Tag der Deutschen Einheit jaarlijks plaats in de hoofdstad van het Bundesland dat op dat moment voorzitter van de Bundesraad is. Heel af en toe wordt hier door organisatorische redenen vanaf geweken. Traditioneel wordt er voor deze dag een ‘Bürgerfest’ georganiseerd, ook wel Deutschlandfest genoemd. Er wordt in de stad die als feeststad wordt aangewezen een ‘Ländermeile’ georganiseerd, waar alle Bundesländer van Duitsland zich nogmaals voorstellen. en hun tradities en gebruiken tentoon spreiden. Oorspronkelijk was dit idee ontstaan om de ‘oude'(west) en ‘nieuwe (oost)’ bundesländer elkaar sneller te leren kennen.

In 2018 is Berlijn weer de gaststad van het Deutschlandfest.

Volksfest zum Tag der Deutschen Einheit – Festmeile

Bijna dertig jaar na dato, is het nog altijd jaarlijks feest in Berlijn op 3 oktober. Er is een grote Festmeile op de Strasse des 17 juni voor de Brandenburger Tor, met meerdere podia met muziek en optredens, er zijn talloze biergartens, spelletjes en kermisattracties. En natuurlijk wordt er uitgebreid gegeten, gefeest en gedronken. Het is een gezellig volksfeest, dat al op 1 oktober begint en op 3 oktober eindigt.

Het “Volksfest zum Tag der Deutschen Einheit” begint op 1 oktober en eindigt op 3 oktober.
Voor 2017 staan er talloze acts op het programma:

• 1 oktober 2017: Pop meets classic, met optredens van Fernando Varela, The Dark Tenor, Sebastian Hämer, Mister ME en Kicker Dibs.
  
• 2 oktober 2017: Officiële begin van het Festival der Einheit. Met optredens van Mark Forster, Amanda, Die Lochis, Wincent Weiss en Mike Singer.
  
• 3 oktober 2017: De derde oktober is de familiedag. Naast het muziekprogramma met Sister Soul & The Blaxperts, New Soul Generation, Coffey, Steph en Likus, is er een reuzenrad en een zweefmolen, zijn er talloze spelletjes en meer leuke dingen te doen.

Andere tips:
– Het Deutsches Historisches Museum in Berlijn is op 3 oktober de gehele dag gratis te bezoeken.
– Verder vindt ook het Lichtfestival Berlin Leuchtet plaats tijdens 3 oktober, waardoor vele gebouwen in de stad verlicht zijn.
– Bezoek de Panorama Asisi bij Checkpoint Charlie
– Breng een bezoek aan de Gedenkstätte Berliner Mauer bij Nordbahnhof
– Bezoek het DDR Museum, het Tränenpalast of de tentoonstelling Alltag in der DDR
– Breng een bezoek aan het Stasimuseum of de Stasigevangenis in Hohenschönhausen