Het DDR Museum in Berlijn is een van de bekendste en meest geliefde musea van Berlijn. Hier geen ellelange rijen met vitrines. Nee, dit is een museum waar je de inhoud juist kunt aanraken en uitproberen! Het museum vertelt je alles over de DDR in een notendop, en laat je een beetje kennismaken met het leven aan de andere kant van het ijzeren gordijn. Het museum begon ooit als een kleine tentoonstelling, maar is door de jaren heen enorm uitgebreid met meerdere ruimten. Ga lekker zitten in een typische woonkamer uit een plattenbau-woning, trek her en der lades, deuren en kleppen open om te kijken wat er in zit, luister mee met een verhoor van de Stasi en verbaas je over de punk-, FKK-, en SEDculturen uit het voormalige Oost-Duitsland.
Honderden originele dingen en voorwerpen uit de DDR, waaronder talloze films, audiobanden, originele documenten en allerlei interactieve media: alles staat voor je klaar om je de wereld van de DDR te laten zien! Het DDR museum gaat helemaal over het leven van de inwoners van de Deutsche Demokratische Republik, de communistische dictatuurstaat die van 1949 tot 1989 bestond, en ook wel bekend was als ‘Oost-Duitsland’. Omdat deze staat nu al ruim 27 jaar verdwenen is, is daarmee ook een hele samenleving verdwenen. In de DDR werden vrijwel alle producten zelf gemaakt, omdat handel met het buitenland niet bij de politieke- en economische ideeën hoorde, en later natuurlijk niet meer mogelijk was vanwege de muur. Dus werd alles lokaal geproduceerd in de DDR. Van jeans en make up, tot scheerschuim en koffie, van meubels en auto’s, tot hele huizen. Dit betekende dat deze producten niet altijd voor de beste kwaliteit garant stonden, en soms zelfs ronduit slecht waren. Maar ook zaten er best leuke en goede dingen bij, die je vandaag de dag een goed inkijkje in het dagelijks leven in de DDR geven. De aparte cultuur van het verdwenen land is nu, zoveel jaar later, absoluut de moeite waard is om te bekijken en over te leren.
Het DDR museum heeft hierover een heel leuk museum ingericht, waar je deze voorwerpen uit de DDR niet alleen kunt bekijken, maar ook kunt aanraken, passen of vergelijken. Luister naar DDR muziek en ontvang stiekem nieuws uit het Westen. Maak gebruik van je stemrecht voor de Volkskammer-verkiezingen, maak een ritje in een trabant, en neem letterlijk een kijkje in een keuken van een plattenbau-woning. In geen enkel ander Berlijns museum wordt de geschiedenis zo interactief en speels neergezet en daarom is het ontzettend leuk! In deze blog neem ik je mee op een tour door het museum.
Ontstaan van het DDR museum
Het project DDR Museum werd door antropoloog Peter Kenzelmann uit Freiburg opgezet. Hij was tijdens een reis naar Berlijn op zoek gegaan naar een Museum over de DDR, en had er niet eentje kunnen vinden! Daarom besloot hij zijn eigen museum vorm te geven, dat het DDR museum werd. In 2006 ging het open en sindsdien wordt het gigantisch goed bezocht door mensen van over de hele wereld. Binnen drie jaar kon het museum al haar miljoenste bezoeker begroeten, en werden ze genomineerd voor de European Museum of the Year award.
In 2010 werd de eerste aanbouw van het museum geopend, waardoor het museum qua grootte verdubbelde, en bovendien het thema van het museum ineens sterk verbreed werd. Ook kreeg het museum een media-makeover, waardoor er veel interactieve dingen bij zijn gekomen en een aantal verouderde dingen zijn verdwenen. Er wordt nu meer meer met beeld en geluid gedaan, in de vorm van spelletjes en quizzen en interactieve kaarten. Ook werd in 2010 de ‘Domklause’ geopend, een DDR-restaurant waar je typische gerechten uit Oost-Duitsland (currywurst, Köningsberger Klöpse en Soljanka) kon krijgen. Het restaurant is inmiddels alweer gesloten, eind zomer 2016 opent hier een nieuwe uitbreiding van het DDR museum. Jaarlijks bezoeken zo’n 750.000 bezoekers het museum, meer dan 2000 per dag!
De tentoonstelling
Het museum is opgebouwd uit 27 thema’s, die allemaal bij de DDR passen. Ze laten allemaal een ander onderdeel van het dagelijkse leven zien, en nemen je mee op een reis langs werk, onderwijs, vakantie en vrije tijd, maar ook serieuzere zaken zoals partij-ideologie, het leger en de Stasi. Een handig totaaloverzicht!
In elke hoek van het museum valt iets te ontdekken. Tientallen dingen en voorwerpen onder luiken, in lades of in kasten, vertellen elk hun eigen levendige geschiedenis over het dagelijks leven in de DDR. Als bezoeker mag en moet je hier gewoon nieuwsgierig zijn! Maak ook absoluut een ritje in de Trabi en rij door een gloedjenieuwe wijk met plattenbau flats. Verderop kun je een originele DDR-film bekijken over een van de vele grote bouwprojecten in Berlijn en nog veel meer. Lekker alles uitproberen!
De opbouw van het DDR museum
Deel 1: Het dagelijks leven in de DDR
Het oudste gedeelte van het museum bestaat uit woonblokkken uit de Wohnungsbauserie 70, de typische plattenbauflats uit de DDR. Op het eerste gezicht lijkt het wat triest en strak, maar als je achter de facades van de flats kijkt, zie je talloze vrolijke spullen en voorwerpen uit de DDR. Van een verzameling prullaria van de echte punks, tot een overzicht van de opbouw van de Berlijnse muur en de todesstreifen, tot een kast vol met huishoudelijke producten. Het plafond van het museum is donkerrood, in de oude partijkleuren van de SED. Aan de muren zijn spreuken uit het Socialisme aangebracht, die destijds in het Palasthotel hingen. Hiermee wordt ook een hele passende sfeer gecreëerd, waardoor je misschien wat beter begrijpt dat de partij-ideologie van de SED overal in de DDR doordrong.
In dit eerste gedeelte wordt aandacht besteed aan de grens tussen BRD en DDR in Berlijn, vervoer, jeugdcultuur (pionieren en FDJ), onderwijs, werken, consumptie, huisvesting, industrie en bouw, het gezin, de media (en propaganda) en natuurlijk mode, vrije tijd, cultuur en vakantie.
Deel twee: Het centrum van de macht
In de tweede zaal kom je terecht in het centrum van de macht. Een oud bureau uit het vroegere hoofdkantoor van de SED staat midden in de zaal, met de porttretten van de communisten Marx, Engels en Lenin erachter. Alsof zij waken over alle afzonderlijke onderdelen in de zaal, zoals de staatsveiligheid, het leger en verkiezingen. Je leert het verschil te zien tussen propaganda en de waarheid, tussen politiek en dictatuur. Neem een kijkje bij het infoblok over het Oost-Duitse leger, Ook kun je in de oude Volvo limousine van Honecker kijken, waarmee hij zich door de DDR liet rijden.
In dit tweede gedeelte wordt aandacht besteed aan het staatsveiligheidsapparaat in de DDR, de Volksarmee, partij-ideologie van de SED, de werking van de communistische overheid, staatsbezoeken van broederstaten, maar ook aan protesten van de oppositie, die door de Stasi onderdrukt werden.
Deel drie: wonen in de DDR.
In de zomer van 2016 is de oude museumwoning in het museum vervangen voor een gloednieuw gedeelte, aan de linkerkant. Hier kun je een plattenbouwwoning bekijken zoals ze er in de DDR écht uitzagen. De woning is wel iets groter dan de gemiddelde plattenbauflat maar verder is álles origineel, van het behang tot aan de kopjes in de kast en van de gordijnen tot het bed in de slaapkamer.
Een paar bijzondere highlights:
- De keuken vertelt je alles over consumptie in de DDR, hoe de staat omging met (huis)vrouwen en wat gewoonten rondom voeding waren. Vooral de koelkast is erg gaaf gedaan, daar lees je alles over producten die in de DDR standaard in de koelkast stonden.
- Ben je in de woonkamer? Pak dan eens een boek uit de boekenkast, en trek een paar lades open. En vergeet zeker niet de telefoon op te nemen!
- De multi-touch tafel leert je meer over televisie kijken in West- en Oost Berlijn. Welke iconische televisieprogramma’s waren er allemaal te zien?
- Bekijk ook absoluut de gevangeniscel, die sterk lijkt op de cellen zoals ik ze in de Stasi-gevangenis in Hohenschönhausen heb gezien. Klein, eenvoudig en vooral heel beklemmend.
- Bezoek ook absoluut de Stasi-verhoorkamer, waar je – zittend aan een tafel – via je eigen botten in je armen een verhoor kunt beluisteren!
Over de Museumwoning in het DDR museum heb ik vlak na de opening een special geschreven. Bekijk die vooral voor meer foto’s en uitleg over het nieuwe gedeelte van het museum.
➤ Lees verder: Alltag im Plattenbau – Nieuw gedeelte bij het DDR museum
Mijn ervaring met het DDR museum in Berlijn
Het DDR museum staat bekend als een enorme toeristenmagneet, met lange rijen voor de deur. Veel mensen die al wat vaker in Berlijn zijn geweest, halen daarom hun neus voor het museum op. Jammer! Want het DDR museum is weliswaar veel bezocht, maar dat maakt het zeker niet minder leuk!
Ik bezocht het museum voor het eerst in 2007, toen het net een jaar open was. Het was toen nog een stuk kleiner, maar ook al heel erg tof om te zien, en bovendien erg interessant. Ik deed op dat moment veel onderzoek naar de DDR voor mijn studie en heb erg veel aan de informatie in het DDR Museum gehad! Inmiddels heb ik het museum nog een aantal keer bezocht, ook om de nieuwe gedeeltes te bekijken. Het is er nu natuurlijk een stuk drukker dan in het begin, maar ik snap dat wel! Als je toerist bent en relatief weinig tijd hebt, is het DDR museum een leuk en toegankelijk museum waar je op een leuke manier meer kunt leren over de DDR. De aankleding is modern en de producten en dingen die je er kunt zien, doen en (interactief) beleven, geven het een hele toffe sfeer. Het museum is misschien niet enorm groot, maar daardoor ook niet zo massaal. Bovendien is het zodanig uitgebreid én interactief, dat je er zeker een tijdje zoet bent met lezen, bekijken en doen!
Andere musea over de DDR in Berlijn
Ik hoor vaak het commentaar dat het DDR museum niet diep genoeg op de moeilijke politieke geschiedenis van de DDR in gaat. Raar, want met een nagebouwde cel, een verhoorkamer en een archief met oude Stasi-dossiers en meer, is er genoeg om goede een indruk van de Stasi te krijgen. Het DDR museum probeert juist algemeen beeld te vormen, en sterke verdieping is dan ook niet echt de bedoeling. Wil je toch specifieker op bepaalde onderwerpen in gaan? Dan zijn er genoeg andere musea in Berlijn die daaraan voldoen. Als je meer wil weten over:
- … de Stasi en hoe zij werkten, kan ik je aanraden om het Stasi Museum te bezoeken in Lichtenberg. Ook een bezoek aan de Stasi Gevangenis in Hohenschönhausen is een absolute must, zeer indrukwekkend.
- … de Berlijnse muur, bezoek dan de Gedenkstätte Berliner Mauer of het prachtige kunstwerk Panorama Asisi
- … het dagelijks leven van de gewone man in de DDR, bezoek dan de gratis tentoonstelling Alltag in Berlin in de Kulturbrauerei
- … reizen in en uit de DDR, bezoek dan de gratis tentoonstelling in het Tränenpalast
- … de DDR, kijk dan even op mijn handige pagina met tips over Berlijn in de DDR.
Museumshop
Oké, toegegeven, ik ben een sucker voor museumwinkels. Vaak kun je hier de mooiste en meest exclusieve dingen vinden! Het DDR Museum is hierop geen uitzondering, hun shop is absoluut de moeite waard. Ze verkopen hier heel veel verschillende boeken, die allemaal iets met de DDR te maken hebben. Maar ook producten, zoals het beroemde boodschappentasje waar je 12 flesjes bier in kunt vervoeren, trabantjes en andere nostalgische dingen. Natuurlijk blijft het ook voor toeristen een handige plek, want je kunt hier je lol op aan typische Berlijnsouvenirs en ansichtkaarten.
Bezoekersinformatie
Het DDR museum is vrijwel elke dag druk, en soms ontstaat er een behoorlijke rij voor de kassa. Wees dus slim en koop je tickets van te voren online! Ik kan aanraden om het museum doordeweeks te bezoeken en dan te kiezen voor een bezoek direct na openingstijden (10.00 uur), of aan het eind van de middag (18.00 uur). Op zaterdag is het museum ook tot ’s avonds 22 uur geopend, een perfect moment om er heen te gaan! Gemiddeld heb je voor een bezoek zo’n twee uur nodig, maar er zijn ook mensen die veel langer in het museum rondlopen. Dus probeer dat wel een beetje handig in te calculeren.
DDR museum
Adres: Karl Liebknecht Strasse 1, in Mitte, aan de over van de Spree.
OV: S Hackescher Markt of S+U Alexanderplatz
Openingstijden: Maandag tot en met zondag: 10.00 – 20.00 uur, op zaterdag tot 22.00 uur. De openingstijden gelden ook voor feestdagen. Alleen op 24 december sluit het museum eerder, om 16.00 uur.
Entree:
Aan de deur: Volwassenen: €8,50, met korting: €5,50, kinderen jonger dan 6 jaar: gratis
Online tickets met vooraf te kiezen tijdsaanduiding: Volwassenen: €6, met korting: €4, kinderen jonger dan 6 jaar: gratis.
Vipticket: met dit ticket kun je áltijd naar binnen, wanneer je maar wil, de dag en tijd maakt dan niet meer uit. Kosten: €9
Let op: Het kortingstarief is alleen voor kinderen vanaf 6 jaar, scholieren, studenten, stagiairs en mensen met een mobiliteitsbeperking. Je moet hier altijd een geldig bewijs voor meebrengen naar het museum (school- of collegekaart).
Online tickets kopen en meer info: ddr-museum.de
Goed om te weten: Kom je met een grote(re) roep? Meld je dan alsjeblieft van te voren aan! Hetzelfde geldt voor scholen. Mail naar: besucherbetreuung@ddr-museum.de.
Noot: Vielen Dank aan het DDR-museum voor de mogelijkheid om buiten openingstijden te mogen komen fotograferen!
Dank voor deze uitvoerige blogpost! Het DDR museum gaat op de lijst voor mijn volgende bezoek. Vraagje: kost dat vipticket 9 euro, of betaal je 9 euro extra voor?
Hoi Debbie, dankjewel voor je compliment! Het VIP-ticket kost 9 euro, dus voor twee euro meer dan een regulier ticket een prima optie denk ik! :-)
Wat een prachtige ondersteuning van het bezoek dat Kees en ik samen hebben gebracht vorig jaar aan het museum !!
You know how to write ..!!
Super !!
Dankjewel Simon! Wat een mooi compliment!
[…] we het daar hadden gezien, pakte we weer de metro richting het DDR museum. In dit museum zie je hoe de mensen vroeger in de DDR leefden. Je ziet er voorwerpen en compleet […]
Super beschrijving! Een vraagje over het DDR museum: Wij willen er met een schoolklas naar toe volgend jaar juni. Is het groot? Hoeveel tijd kost een gemiddeld bezoek? Dit ivm het programma.
Hallo Bastiaan, dat zijn natuurlijk vragen die je het beste direct aan het DDR Museum kunt vragen. Voor zover ik weet ontvangen ze schoolklassen, maar alle details krijg je ongetwijfeld direct bij hen :-)